❱❱ Η μοναδικότητα της σχέσης και τα σπουδαία διδάγματα ζωής που παίρνει το παιδίΗ ψυχολογία έχει επικεντρωθεί στις σχέσεις και στην αλληλεπίδραση των ρόλων μέσα στην οικογένεια, ώστε να ερευνηθεί η ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου. Σημαντικό ρόλο έχει η αδελφική σχέση όσον αφορά τη διαμόρφωση των σχέσεων και τη διάπλαση του χαρακτήρα, επηρεάζοντας τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια και με τους γύρω μας.
Το γεγονός πως έχεις γεννηθεί από τον ίδιο άνθρωπο και έχεις μεγαλώσει στην ίδια οικογένεια δημιουργεί, όπως είναι φυσικό, συνθήκες για μοναδικά στενές σχέσεις. Οι αδελφικές σχέσεις είναι οι πιο μακρόχρονες και σταθερές στη ζωή μας. Αντίθετα με ό,τι μπορεί να συμβεί στις φιλικές σχέσεις, τα αδέλφια δεν μπορεί κανείς ποτέ να τα βγάλει ή να τα εξαφανίσει εντελώς από τη ζωή του. Ακόμα και αν κάποια αδέλφια διακόψουν κάθε σχέση μεταξύ τους, θα συνεχίσουν να συναντιούνται σε διάφορα κοινωνικά γεγονότα της ζωής, όπως κηδείες, γάμοι, βαφτίσεις, αποφοιτήσεις, κληρονομικές υποθέσεις κ.λπ.
Συμπεριφορές
Μέσα από τη σχέση με τα αδέλφια του το παιδί διδάσκεται αυθόρμητα ηθικές και κοινωνικές συμπεριφορές πριν από το σχολείο, με τρόπο απλό και φυσικό δοκιμάζει πρακτικά έννοιες και συμπεριφορές όπως είναι η ειλικρίνεια, η υπομονή, η αγάπη, το μοίρασμα, η προσαρμογή, η προστασία, η συνεργασία, η υποστήριξη και η αλληλοβοήθεια.
Οι περισσότεροι γονείς ισχυρίζονται αδιαπραγμάτευτα πως αγαπούν εξίσου όλα τα παιδιά τους. Κάποιο παιδί όμως μπορεί να είναι η «αδυναμία» ενός γονιού, ενώ ένα άλλο να είναι «δύσκολο» στον χειρισμό και τη διαπαιδαγώγησή του, με αποτέλεσμα να μην είναι εύκολο για τον γονιό να δείξει την αγάπη του προς αυτό. Ισως ένα παιδί να έχει κάποια χαρακτηριστικά του γονιού που ο ίδιος δεν αποδέχεται στον εαυτό του ή, αντίθετα, που του αρέσουν ιδιαίτερα ή να διαθέτει χαρακτηριστικά ενός αγαπητού ή μη αγαπητού συγγενούς ή συντρόφου, καθορίζοντας έτσι τα αισθήματα του γονιού προς το παιδί.
Οι αδελφικές σχέσεις είναι καθοριστικές και συντελούν σε έναν βαθμό στην ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων. Αποτελούν το κύριο πλαίσιο, μέσα στο οποίο το παιδί μαθαίνει να συναντά και να αποδέχεται τον άλλο, να σχετίζεται μαζί του και να διαχειρίζεται τα συναισθήματα που του προκαλεί το αποτέλεσμα αυτής της σχέσης. Είναι αναμενόμενο στην αρχή να διεκδικεί την αποκλειστικότητα των γονιών του και να επιθυμεί να κατέχει ό,τι και ο «αντίζηλός» του.
Το συναίσθημα αυτό είναι εποικοδομητικό, γιατί το ωθεί να ενδιαφερθεί για τον άλλο. Στη συνέχεια μαθαίνει να διαφοροποιείται και να οριοθετείται σε σχέση με τον άλλο.
Η οικογένεια αποτελεί τον κατ’ εξοχήν χώρο όπου μαθαίνουμε να διαχειριζόμαστε τις συγκρούσεις, εσωτερικές και εξωτερικές. Ο τρόπος με τον οποίο λειτουργήσαμε σ’ αυτό το πεδίο είναι σημαντικός για τον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργήσουμε και στις μετέπειτα σχέσεις της ζωής μας.
Πότε, όμως, πρέπει οι γονείς να προβληματιστούν;
H ζήλια, οι αντιπαραθέσεις, οι διαφωνίες και ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα αδέλφια είναι φυσιολογικά και πάντα υπάρχουν. Τα προβλήματα ξεκινούν και οι γονείς πρέπει να ανησυχήσουν και να τα αντιμετωπίσουν όταν οι εντάσεις δεν εξομαλύνονται, είναι συχνές, με διάρκεια, και τα παιδιά δεν ηρεμούν με κανένα πρόσωπο και με κανέναν τρόπο.
■ Οταν τα παιδιά αρχίζουν να φέρονται εκδικητικά μεταξύ τους για μεγάλο χρονικό διάστημα μετά τον τσακωμό που έγινε.
■ Οταν αρχίζουν να εκδηλώνουν κρυφά και ύπουλα την επιθετικότητά τους, π.χ. όταν οι γονείς απουσιάζουν ή με άλλους μη αντιληπτούς τρόπους.
■ Οταν τα παιχνίδια μεταξύ τους ξεπερνούν τα όρια, τα χτυπήματα γίνονται επικίνδυνα και οι προσβολές μεταξύ τους ντροπιάζουν την προσωπικότητα και την αυτοεκτίμησή τους.
Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς χρειάζεται να παρέμβουν δυναμικά για την οριοθέτηση της κατάστασης και τη λύση του ζητήματος, ιδιαίτερα όταν παραβιάζονται σημαντικοί κανόνες ασφάλειας κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών και όταν νιώθουν ότι δεν μπορούν να τα εμπιστευτούν να παίξουν με ασφάλεια. Είναι χρήσιμο οι γονείς να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχολόγο για τη διαχείριση του θέματος.
Ο ρόλος του γονιού όταν ξεσπάσει αντιπαράθεση
Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης των παιδιών, οι γονείς καλό είναι να μην επεμβαίνουν πυροσβεστικά μόλις αρχίζει ο τσακωμός, αλλά να περιμένουν παρατηρώντας το συμβάν, μήπως τα παιδιά μπορέσουν να επιλύσουν μόνα τους τη διαφωνία τους. Αν η ένταση συνεχιστεί και αρχίσουν να μιλούν άσχημα κάνοντας χειρονομίες, πρέπει να παρέμβουν. Εκείνη τη στιγμή τα παιδιά δεν μπορούν να ακούσουν διδακτικά πράγματα, αυτό θα γίνει έπειτα, σε ήρεμες συνθήκες.
Μπορούν όμως να προτείνουν στα παιδιά πώς θα μπορούσε το καθένα να κάνει μια αμοιβαία υποχώρηση ή να αποχωρήσει για να ηρεμήσει σε άλλο δωμάτιο ή να εκφραστεί με ήρεμο τρόπο και ύφος, ώστε να λυθεί η αντιπαράθεση.
Είναι σημαντικές η υπενθύμιση και η συνέπεια της εφαρμογής των οικογενειακών κανόνων που έχουν συμφωνηθεί για όλους.
Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζουν η ανατροφή και τα βιώματα που είχε ο ίδιος ο γονιός ως παιδί και σχέση με τους δικούς του γονείς και τα αδέλφια και πώς είναι η ζωή του δομημένη τη χρονική περίοδο που μεγαλώνει το δικό του παιδί. Ολοι αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν καθοριστικά την αντιμετώπιση και τα αισθήματα ενός γονιού προς το παιδί του και τα αισθήματα αυτοεκτίμησης και αυτοσεβασμού του ίδιου του παιδιού και κατ’ επέκταση την εκτίμηση και 
τον σεβασμό για άλλα σημαντικά πρόσωπα, όπως είναι οι γονείς και τα αδέλφια του.
MSc Κλινική Ψυχοπαθολόγος –
Ψυχοθεραπεύτρια
Universite Paris VIII – St. Denis – Vincennes, France
www.michalopoulou.gr
www.facebook.com/
Σοφία Π. Μιχαλοπούλου
