Ο «θαλασσινός» της Υδρας, ο «Αμνός» της Ζακύνθου και το κοκτέιλ της Σύρου.
«Σήμερον κρεμάται επί ξύλου…» Το Θείο Δράμα κορυφώνεται σήμερα Μεγάλη Πέμπτη με τη Σταύρωση του Θεανθρώπου. Αργά το βράδυ σε όλη τη χώρα οι γυναίκες θα πάνε στις εκκλησίες με λουλούδια που θα έχουν μαζέψει ή αγοράσει για να στολίσουν τον Επιτάφιο, ο οποίος θα δεχτεί το Αγιο Σκήνωμα μετά την Αποκαθήλωση, τη Μεγάλη Παρασκευή, που αποτελεί για τους χριστιανούς την πιο θλιμμένη ημέρα του χρόνου, ημέρα απόλυτης αργίας και νηστείας.
Στις πόλεις, στα ορεινά χωριά ή στα νησιά οι χριστιανοί ακολουθούν διαφορετικές παραδόσεις, αλλά με την ίδια πίστη και κατάνυξη. Ωστόσο, είτε στο κέντρο της πόλης είτε λίγο πιο μακριά, υπάρχουν ξεχωριστά έθιμα για τον στολισμό και τις ακολουθίες του Επιταφίου, που δίνουν τη δυνατότητα στους πιστούς να νιώσουν το κλίμα ευλάβειας και ταπεινότητας.
ΥΔΡΑ:
Ξεχωριστός είναι ο Επιτάφιος στο νησί, καθώς η ακολουθία διαβάζεται μέσα στο… νερό! Από νωρίς το πρωί οι νέοι χωρίζονται σε δύο ομάδες. Η μία στολίζει τον Επιτάφιο και η δεύτερη πηγαίνει στο λιμάνι για να τοποθετήσει σε μια βάρκα την κρεμάλα του Ιούδα. Το βράδυ ο Επιτάφιος της συνοικίας Καμίνι μπαίνει στη θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του Επιταφίου. Στη συνέχεια οι Επιτάφιοι τεσσάρων ενοριών συναντιούνται στο κεντρικό λιμάνι, ενώ ο ιερέας μετά την περιφορά ανεβαίνει στη βάρκα και βάζει φωτιά στο ομοίωμα.
ΤΗΝΟΣ:
Τη Μεγάλη Παρασκευή όλοι οι Επιτάφιοι συναντιούνται στην Εξέδρα της Χώρας, ενώ τελευταίος φτάνει αυτός της Παναγίας της Τήνου. Ψάλλουν για λίγο μαζί και συνεχίζουν οι καθένας την πένθιμη πορεία του προς τους δρόμους της κάθε ενορίας. Ενας από τους πιο εντυπωσιακούς Επιταφίους είναι αυτός του Aγίου Nικολάου, ο οποίος μπαίνει στη θάλασσα, ενώ σειρήνες από τα πλοία, πυρσοί και ο φλεγόμενος σταυρός δημιουργούν ένα εντυπωσιακό σκηνικό.
ΣΚΙΑΘΟΣ:
Η βραδινή ακολουθία του Επιταφίου ξεκινά τα ξημερώματα του Μ. Σαββάτου, καθώς ακολουθείται το τυπικό του Αγίου Ορους. Γύρω στις 4.00 το πρωί βγαίνουν οι Επιτάφιοι για περιφορά, με τον «προεξάρχοντα» να απαγγέλλει δυνατά τους θρηνητικούς ψαλμούς. Ο Επιτάφιος κατεβαίνει στα γραφικά στενάκια. Φτάνοντας στην εκκλησία των Τριών Ιεραρχών ενώνονται οι πιστοί και όλοι μαζί συνεχίζουν την περιφορά σε ολόκληρο το νησί για να επιστρέψουν στις εκκλησίες γύρω στις 5.30 το πρωί.
ΖΑΚΥΝΘΟΣ:
Στη Ζάκυνθο δεν χρησιμοποιείται ο γνωστός κεντητός από λουλούδια Επιτάφιος, αλλά μια αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη αγιογραφία του νεκρού Χριστού, που ονομάζεται «Αμνός». Στις 2.00 το μεσημέρι στον Αγιο Νικόλαο του Μώλου ξεκινάει η πένθιμη λιτανεία του Εσταυρωμένου, καθώς και της περίφημης εικόνας της «Mater Dolorosa», δηλαδή της Παναγίας του Πάθους. Η λιτανεία διασχίζει σχεδόν όλη την πόλη και επιστρέφει στην πλατεία Σολωμού. Στον Αγιο Νικόλαο των Ξένων στις 2.00 τα ξημερώματα του Μεγάλου Σαββάτου ξεκινάει η ακολουθία, ενώ περίπου στις 4.00 το πρωί γίνεται η έξοδος του χρυσωμένου και ξυλόγλυπτου Επιταφίου.
ΠΑΡΟΣ:
Στην Πάρο η περιφορά του Επιταφίου της Μάρπησσας παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς κατά τη διάρκειά της γίνονται περίπου δεκαπέντε στάσεις. Σε κάθε στάση φωτίζεται και ένα σημείο του βουνού, όπου τα παιδιά ντυμένα Ρωμαίοι στρατιώτες ή μαθητές του Χριστού αναπαριστούν σκηνές από την είσοδο στα Ιεροσόλυμα, την προσευχή στο Ορος των Ελαιών, το μαρτύριο της Σταύρωσης και την Ανάσταση.
ΣΥΡΟΣ:
Η Σύρος βιώνει με ιδιαίτερο τρόπο το Πάσχα. Οι δύο θρησκευτικές της κοινότητες, η Ορθόδοξη και η Καθολική, γιορτάζουν συγχρόνως τις ημέρες του Πάσχα. Οι Επιτάφιοι των Καθολικών στην Ανω Σύρο ξεκινούν από τον ναό του Αγίου Γεωργίου. Στην Ερμούπολη ο Επιτάφιος των Καθολικών ξεκινάει από τον Ιερό Ναό Ευαγγελιστών, ενώ οι Επιτάφιοι των Ορθοδόξων από τις ενορίες του Αγίου Νικολάου, της Κοιμήσεως και τη μητρόπολη της Μεταμορφώσεως. Κατά την περιφορά τους συναντιούνται στην κεντρική πλατεία Μιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση.
ΜΥΤΙΛΗΝΗ:
Από νωρίς το πρωί αρχίζει η συρροή του κόσμου για το προσκύνημα του Επιταφίου. Παρθένες με κάνιστρα γεμάτα λεμονόφυλλα ή τριαντάφυλλα στέκονται κοντά του και ραίνουν με μύρα τον νεκρό Ιησού. Οταν νυχτώσει, αρχίζει η ακολουθία και στη συνέχεια γίνεται η περιφορά του Επιταφίου. Κατά διαστήματα η πομπή σταματά σε πλατείες και σταυροδρόμια, κι εκεί οι ιερείς ψάλλουν δεήσεις. Τα λουλούδια του Επιταφίου ονομάζονται χριστολούλουδα.
ΝΑΥΠΑΚΤΟΣ:
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής σχηματίζοντας πομπές για τον Επιτάφιο. Στο μέσο της εισόδου του λιμανιού αναμμένες δάδες σχηματίζουν μεγάλο σταυρό που φωταγωγεί ολόκληρο το λιμάνι παρουσιάζοντας μία φαντασμαγορική εικόνα. Το έθιμο συνδυάζει τη θρησκευτική μυσταγωγία με την ηρωική προσπάθεια του μπουρλοτιέρη Ανεμογιάννη να πυρπολήσει την τουρκική ναυαρχίδα στον χώρο αυτόν.
ΘΡΑΚΗ:
Ενα σημαντικό έθιμο είναι και το «κάψιμο του Ιούδα». Τα παιδιά, αφού φτιάξουν το ομοίωμα του Ιούδα, το περιφέρουν από σπίτι σε σπίτι και ζητούν κλαδιά. Αυτά θα τα χρησιμοποιήσουν τη Μεγάλη Παρασκευή μετά την περιφορά του Επιταφίου, όταν βάζοντάς τους φωτιά θα «κάψουν» τον Ιούδα.
ΟΥΡΑΝΟΥΠΟΛΗ:
Ενα μήνα πριν από το Πάσχα γυναίκες του χωριού προετοιμάζουν τον περίτεχνο στολισμό του Επιταφίου, ο οποίος ολοκληρώνεται τη Μεγάλη Πέμπτη αργά το βράδυ. Κάθε χρόνο οι γυναίκες του χωριού διαλέγουν το βυζαντινό σχέδιο, που προέρχεται συνήθως από το Αγιο Ορος, αποφασίζουν για τα χρώματα, παραγγέλνουν λουλούδια και πέρλες, και αρχίζουν μικροί και μεγάλοι την προετοιμασία για τον στολισμό. Τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ πραγματοποιείται η περιφορά του στους δρόμους του χωριού.
ΜΕΛΙΓΑΛΑΣ:
Τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ ανάβουν «φουνταρίες». Οταν σημάνει η καμπάνα για τον Επιτάφιο, κάθε νοικοκυρά ρίχνει μπροστά στην πόρτα του σπιτιού της δυο τρία μάτσα κληματόβεργες και τους βάζει φωτιά. Μέχρι να βγει ο Επιτάφιος οι κληματόβεργες έχουν πλέον γίνει θράκα. Την ώρα που ο παπάς περνά έξω από τον δρόμο του σπιτιού της, η νοικοκυρά ρίχνει πάνω στη θράκα μια χούφτα μοσχολίβανο και ο παπάς κάνει εκεί παραστάσιμο.
ΤΥΡΟΣ:
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στον Τυρό Αρκαδίας γίνεται η περιφορά των Επιταφίων στην παραλιακή οδό, με περίπου σαράντα φωταγωγημένα καΐκια και σκάφη να τους συνοδεύουν. Στη Νάξο δεν φιλάνε σήμερα, γιατί με το φιλί του πρόδωσε ο Ιούδας τον Χριστό, δεν σφάζουν για το αίμα του Χριστού, δεν καρφώνουν, γιατί καρφώθηκε ο Χριστός και δεν γελάνε.
Μαγικές εμπειρίες σε έξι ναούς τις πρωτεύουσας
Οσοι μείνετε στο κλεινόν άστυ θα έχετε τη δυνατότητα να ζήσετε το κατανυκτικό κλίμα της ημέρας αν επιλέξετε να παρουθήσετε την περιφορά του Επιταφίου σε γραφικά εκκλησάκια ή σε μοναστήρια της Αττικής.
Αγία Αικατερίνη, Πλάκα
Μια μαγική εμπειρία μπορούν να ζήσουν οι κάτοικοι της Αθήνας που θα προτιμήσουν το κέντρο της πόλης για την ουθία του Επιταφίου, αφού η περιφορά γίνεται στα σοκάκια της Πλάκας.
Μετόχι Παναγίου Τάφου (Αγ. Ανάργυροι), Πλάκα
Το τυπικό του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και η περιφορά του Επιταφίου στα στενά της Πλάκας είναι το σκηνικό που κυριαρχεί κάθε Μεγάλη Παρασκευή στο Μετόχι του Πανάγιου Τάφου, στην οδό Ερεχθέως 18, στην Πλάκα. Η ουθία αρχίζει στις 7.00 μ.μ.
Παντοβασίλισσα Ραφήνας
Οι πιστοί που θα ακολουθήσουν την περιφορά του Επιταφίου στην Παντοβασίλισσα της Ραφήνας θα νιώσουν ότι βρέθηκαν σε νησί. Η θέα στο λιμάνι της Ραφήνας, η περιφορά πλάι στη θάλασσα και η μικρή απόσταση από το κέντρο της Αθήνας δίνουν κίνητρο σε όσους θέλουν να εκκλησιαστούν τη Μεγάλη Παρασκευή.
Μονή Παντοκράτορος Ταώ (Νταού Πεντέλης)
Οσοι έχουν παρευρεθεί στο γυναικείο μοναστήρι της Πεντέλης Μεγάλη Παρασκευή έχουν ζήσει μια βαθιά θρησκευτική εμπειρία. Οι ύμνοι ψάλλονται από τη χορωδία των καλογριών στο ημίφως των κεριών και σε βυζαντινό σκηνικό. Η περιφορά γίνεται στη φύση, με αναμμένα κεράκια.
Μονή Αγίου Ιωάννου Κυνηγού, Αγία Παρασκευή
Πολλοί Αθηναίοι επιλέγουν κάθε χρόνο το συγκεκριμένο γυναικείο μοναστήρι για να ακούσουν τα Εγκώμια και τον Επιτάφιο Θρήνο. Μαγική στιγμή, όταν ξεκινά η περιφορά του Επιταφίου, με εκατοντάδες κεράκια αναμμένα στα χέρια των πιστών να φωτίζουν το δάσος και θέα από ψηλά τη φωτισμένη Αθήνα.
Μονή Καισαριανής
Μια εναλλακτική περιφορά Επιταφίου ζουν κάθε χρόνο οι πιστοί που σπεύδουν στη Μονή Καισαριανής. Ο Επιτάφιος βγαίνει το μεσημέρι, στο φως της ημέρας, ενώ ξεχωριστό είναι και το τελετουργικό του στολισμού του, που ξεκινάει νωρίς το πρωί. Η περιφορά του Επιταφίου γίνεται στις πλαγιές του Υμηττού, ανάμεσα στα δέντρα, στις 2.00-2.30 μ.μ.
ΓΙΟΥΛΗ ΣΤΑΡΙΔΑ
