Μιλήσαμε λίγες ώρες μετά την ταφή της Φώφης Γεννηματά. Δεν ήθελε να μιλήσει για τίποτε άλλο εκτός από το ποια ήταν για εκείνον, αλλά και για ολόκληρη την Κοινοβουλευτική της Ομάδα, η πρόεδρος που… έφυγε. Τίποτε πολιτικό, τίποτε εκλογικό, τίποτε διαδικαστικό, μόνο «ο άνθρωπος Φώφη» ήταν οι λέξεις που μπόρεσαν να βγουν από το στόμα του βουλευτή Χαλκιδικής του ΚΙΝ.ΑΛ. και γραμματέα της Βουλής Απόστολου Πάνα.
«Hταν μέσα στις δυο τρεις πιο δύσκολες ημέρες της ζωής μου η μέρα που “έφυγε” η Φώφη» μας είπε συγκινημένος. Κι ενώ είχε την τελευταία συνεργασία μαζί της και ως γραμματέας της Βουλής, μία ημέρα πριν εισαχθεί στον Ευαγγελισμό, εντούτοις ποτέ δεν κατάλαβε ότι η Φώφη είχε τόσο σοβαρό πρόβλημα υγείας.
Τα λόγια και η περιγραφή του για την πρόεδρο του Κινήματος Αλλαγής βγάζουν μόνο απεριόριστο θαυμασμό για τη δυναμική γυναίκα που γνώρισε ο ίδιος, νεαρό αγόρι, πριν από μία εικοσαετία, για την αρχηγό που άνοιγε την πόρτα της και τα αυτιά της στους πολίτες, για τη γλυκιά και ανθρώπινη παρουσία που ενδιαφερόταν για τα προσωπικά βιώματα των βουλευτών της.
Τη φίλη Φώφη που τον ρωτούσε αν… θα το πάρει το κορίτσι, λίγο πριν παντρευτεί την Αϊντα Πάνα, τη σύζυγό του. «Η ενότητα είναι η παρακαταθήκη που αφήνει και, ίσως, η σιωπηρή εντολή προς όλους μας… Στο χέρι μας είναι να πάρουμε αυτήν την εντολή σαν παρακαταθήκη εξέλιξης και όχι στασιμότητας» λέει στην «Espresso» ο Απόστολος Πάνας, που πιστεύει ότι όλοι θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και ότι θα προχωρήσουν στη βάση της ενότητας που εκείνη τόσο πολύ επιθυμούσε.
Πάντως, η θύμησή της, από εδώ και μπρος, θα του φέρνει στον νου το χαμόγελό της: «Μόνο χαμογελαστή θα τη θυμάμαι. Έτσι όπως ήταν πάντα» είναι τα λόγια του βουλευτή Χαλκιδικής.
Θέλω τα συναισθήματά σας για την ημέρα αποχαιρετισμού της προέδρου σας.
Ηταν μέσα στις δυο τρεις πιο δύσκολες ημέρες της ζωής μου η μέρα που «έφυγε» η πρόεδρος. Ολα τα 24ωρα, με αποκορύφωμα την ημέρα της ταφής, ήταν συγκλονιστικά για μένα. Δεν περίμενα ποτέ ότι θα ζούσα ως βουλευτής, εγώ και οι συνάδελφοί μου, μία τέτοια δραματική στιγμή. Και, μάλιστα, για ένα πρόσωπο με το οποίο είχαμε προσωπική σχέση. Τυγχάνει να έχω μια πορεία σταθερή με τις ίδιες απόψεις όλα μου τα χρόνια πλάι στη Φώφη. Και εκείνη ήταν ένας άνθρωπος που μου έδωσε ευκαιρίες πολλές.
Ποια ήταν η τελευταία σας επικοινωνία;
Ήταν μία κοινή επικοινωνία που είχαμε όλοι οι βουλευτές στο εντευκτήριο πριν από τη δευτερολογία της για τη σύναψη της ελληνογαλλικής συμφωνίας. Πολύ σημαδιακή. Ηταν μία ημέρα πριν μπει στο νοσοκομείο. Κάθισε μαζί μας και μοιραστήκαμε αγωνίες της στιγμής εκείνης. Ήταν η τελευταία προσωπική επαφή που είχα εγώ μαζί της και όλοι οι συνάδελφοι που ήταν εκεί. Ύστερα της έστειλα ευχές μέσω SMS όταν ήταν στο νοσοκομείο και ανταποκρίθηκε.
Ακούσαμε δηλώσεις στενών συνεργατών της στη Χαριλάου Τρικούπη που έλεγαν ότι η Φώφη Γεννηματά γνώριζε την υποτροπή της ασθένειάς της, κι όμως επέμενε να είναι όρθια στη Βουλή και στο κόμμα. Εσείς καταλαβαίνατε ότι δεν ήταν καλά; Ότι κάτι της συνέβαινε τελευταία;
Δεν έδωσε ποτέ καμιά ευκαιρία να αντιληφθούμε τι περνούσε. Το πρόβλημα που υπήρχε και ξεδιπλώθηκε όπως ξεδιπλώθηκε δεν το έδειξε σε καμία μας επικοινωνία. Ούτε σε εμάς ούτε στην κοινοβουλευτική της παρουσία ούτε πουθενά. Ποτέ, εγώ προσωπικά, δεν είχα αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης, γιατί έβλεπα έναν άνθρωπο περισσότερο ζωηρό και από μένα. Στις θεσμικές μας επικοινωνίες, και στην παρουσία και στις ομιλίες, βλέπαμε έναν άνθρωπο μαχητή που αγωνιζόταν και έδινε τον καλύτερό του εαυτό. Ήταν πιο μαχητική και από μας τους νεότερους. Ήταν το μεγαλείο της ψυχής της αυτό. Είχαμε να κάνουμε με έναν άνθρωπο με άλφα κεφαλαίο.
Πού μάθατε για την είδηση του θανάτου της;
Ήμουν σε νομοσχέδιο στη Βουλή και διακόψαμε όταν μάθαμε τι συνέβη. Ένιωσα σοκ όταν άκουσα την είδηση του θανάτου της. Ένιωσα συγκλονισμένος. Σαν να βρισκόμουν σε κάτι που δεν περίμενα… Μία αίσθηση άλλης διάστασης. Η ζωή, τελικά, μας επιφυλάσσει μυθιστορηματικές καταστάσεις. Αυτό που συνέβη δεν έχει γίνει ποτέ άλλοτε στη νεότερη Ιστορία. Η Φώφη Γεννηματά αφήνει μία τεράστια παρακαταθήκη ανθρώπινη, κοινωνική, πολιτική. Το πρόσημο σε μία μεγαλειώδη πορεία, σαν της Φώφης μας, είναι απόλυτα θετικό και δεν χρειάζεται να το πω εγώ αυτό, εγώ δεν είμαι τίποτε. Το λένε ο κόσμος και η αγάπη που εισπράττει και εισέπραξε.
Ο χαμός της ένωσε με πρωτοφανή τρόπο τον πολιτικό κόσμο…
Αυτό σημαίνει πάρα πολλά. Σημαίνει την ποιότητα του χαρακτήρα της, την ποιότητα της δικής της πολιτικής. Την ημέρα της αποχώρησής της όλοι μιλούσαν με τη λέξη «αξιοπρέπεια» για εκείνη και δεν είναι τυχαίο αυτό. Αυτό ήταν η πρόεδρος. Ενας αξιοπρεπής άνθρωπος.
Η ίδια επέμενε ακόμη και τις τελευταίες της ώρες να ανησυχεί για την ενότητα της παράταξης. Αυτή η ενότητα μπορεί να διασφαλιστεί τώρα που εκείνη δεν υπάρχει;
Η ενότητα είναι η παρακαταθήκη που αφήνει και, ίσως, η σιωπηρή εντολή προς όλους μας. Πιστεύω στην ενότητα και στα αντανακλαστικά αυτού του χώρου, και θα προσπαθήσουμε να φανούμε αντάξιοι, ώστε να μην αλλάξει κάτι από αυτά που εκείνη ήθελε.
Θα κρατηθεί, όμως, αυτό; Πολλοί οι υποψήφιοι, μεγάλες αντιπαραθέσεις…
Αυτό που συμβαίνει στη διάρκεια αυτής της εκλογικής διαδικασίας είναι πρωτόγνωρο. Ολα αυτά τα γεγονότα και οι καταστάσεις διαφοροποιούν την ψυχολογική κατάσταση του καθενός. Πιστεύω, όμως, ότι όλοι οι υποψήφιοι είναι άνθρωποι που θα αντιληφθούν την κρισιμότητα και την ιστορικότητα των στιγμών. Δεν είναι ώρα να μιλάμε τώρα για διαδικασίες. Αυτήν τη στιγμή μιλάμε για την ενότητα. Αυτό που ήθελε και εκείνη.
Ο θάνατος της Φώφης μπορεί «να αναστήσει» το ΠΑΣΟΚ;
Δεν θέλω να κάνω πολιτικό σχόλιο πάνω σε αυτό το κομμάτι. Η Φώφη έχει αφήσει ανεξίτηλο, πλέον, το στίγμα της στον χώρο. Έχει γράψει με χρυσά γράμματα τη δική της πολιτική Ιστορία, και στο χέρι μας είναι αυτό το πράγμα να το πάρουμε σαν παρακαταθήκη εξέλιξης και όχι στασιμότητας.
Ποια ήταν η πρώτη σας γνωριμία;
Γνωριστήκαμε σε ένα συνέδριο νέων όπου ήρθε να μιλήσει. Εγώ ήμουν κοντά στα 25 και ασχολιόμουν με τα συμβούλια νέων. Τώρα είμαι 42. Τη γνώρισα, λοιπόν, ως ομιλήτρια. Ηταν αυτοδιοικητική, υπερνομάρχης, τότε. Μίλησε για τον ρόλο της νέας γενιάς στην Αυτοδιοίκηση. Ύστερα είχαμε μία πορεία σταθερής γνωριμίας. Είχε έρθει και στη Χαλκιδική, στην Κασσάνδρα, διακοπές με την οικογένειά της. Της άρεσαν η θάλασσα και η ηρεμία. Η Φώφη μετέδιδε το ανθρωποκεντρικό στοιχείο της πολιτικής στους ανθρώπους που ήταν δίπλα της. «Πρώτα ο άνθρωπος, πρώτα ο πολίτης στην πολιτική», αυτό ήταν το μότο της. Έβαλε τον άνθρωπο στο κέντρο της πολιτικής. Κατόρθωνε να φτάνει στη βάση με έναν μαγικό τρόπο. Αυτό ή το έχεις ή δεν το έχεις. Είχε ανοιχτή πάντοτε την πόρτα της να σε ακούσει.
Μου είχατε εκμυστηρευθεί σε παλαιότερη συνέντευξή σας και το προσωπικό σας πρόβλημα υγείας που ξεπεράστηκε. Αυτό σας έκανε πιο ευαίσθητο απέναντί της;
Από την πλευρά μου μπορώ να καταλάβω κάποια πράγματα. Για να νιώσω πρέπει να καταλάβω. Η Φώφη, όμως, ποτέ δεν έβαλε το πρόβλημα μπροστά. Είχαμε να κάνουμε με έναν αληθινά δυνατό άνθρωπο, που είχε πολύ έντονο το προσωπικό στοιχείο. Ως βουλευτής, βίωσα τον θάνατο του πατέρα μου, τον γάμο μου κ.λπ. Είχε πάντοτε προσωπικό ενδιαφέρον για το πώς είμαι, πώς είμαστε… Ήξερε τον τρόπο να δείχνει το ενδιαφέρον της. Πολλές φορές με πείραζε, πριν παντρευτώ, ρωτώντας με συνεχώς «Το πήρες το κορίτσι, το πήρες το κορίτσι;».
Ποια θα είναι η πρώτη εικόνα που θα σας φέρνει η θύμηση της Φώφης Γεννηματά;
Το χαμόγελό της. Αυτό αποτυπώθηκε σε όλους μας. Βρες μία φωτογραφία της που να μην είναι χαμογελαστή… Το χαμόγελό της!
Ποια η επόμενη ημέρα;
Να ευχηθώ να μπορέσει η οικογένεια να προχωρήσει και εμείς να συνεχίσουμε το έργο της.