Δευτέρα 22 Μαΐου, τοποθεσία Νέα Ερυθραία, μόλις λίγες ώρες μετά τις εθνικές εκλογές του 2023. Σε ένα διαμέρισμα 80 τετραγωνικών μέτρων, στον 1ο όροφο, μια 90χρονη γυναίκα που κάποτε ήταν η «σιδηρά κυρία» της χώρας ανοίγει τις πόρτες της καρδιάς της ύστερα από 17 ολόκληρα χρόνια σιωπής για να υποδεχτεί την «Espresso».
- Από τον Νίκο Νικόλιζα
Πρόκειται για τη Δέσποινα Παπαδοπούλου, την ακριβοθώρητη σύζυγο του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου, για την οποία χύθηκαν τόνοι μελάνι όλα αυτά τα χρόνια, ενώ γράφτηκε και πλήθος τραγουδιών κατά τη διάρκεια της επταετίας. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη μεγάλη επιτυχία του λαϊκού άσματος «Κυρα-Γιώργαινα», που ερμήνευε ο Γιάννης Καλατζής; Η αλήθεια είναι πως εδώ και πολλά χρόνια προσπαθούσαμε το ακατόρθωτο, όπως άλλωστε και δεκάδες δημοσιογράφοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό . Αλλωστε, τη Δέσποινα Παπαδοπούλου πλέον πρέπει να την αντιμετωπίζεις ως ένα πρόσωπο της Ιστορίας που έζησε από πρώτο χέρι τα γεγονότα της δικτατορίας.
Αλήθειες και ψέματα
Για αυτήν έχουν γραφτεί χιλιάδες άρθρα, πολλά σενάρια και πολλές αλήθειες, αλλά και ψέματα. Ποιος δεν θυμάται το περίφημο «αυτόματο διαζύγιο», που φημολογείται ότι δημιουργήθηκε για χάρη της, όταν ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ύστερα από 10 ολόκληρα χρόνια παράνομης σχέσης αποφάσισε να την παντρευτεί; Ο πρώτος γάμος του αρχηγού της «απριλιανής επανάστασης» (όπως συνηθίζει να αποκαλεί ακόμα και σήμερα τη χούντα η Δέσποινα Παπαδοπούλου) είχε τελειώσει άδοξα το 1968. Τότε ο Γεώργιος Παπαδόπουλος παντρεύτηκε τη Δέσποινα Νικολάου Γάσπαρη, η οποία εργαζόταν στη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού. Εκείνη ήταν παντρεμένη με έναν αστυνομικό, τον οποίο χώρισε για να παντρευτεί τον Παπαδόπουλο, ο οποίος επίσης πήρε διαζύγιο για να οδηγηθεί μαζί της στην εκκλησία. Θα πρέπει να τονίσουμε ότι τη δεκαετία του 1960 τα διαζύγια ήταν σπάνια και προκαλούσαν αντιδράσεις στην κοινωνία. Ειδικά όταν επρόκειτο για κάποιον που πρέσβευε το γνωστό τρίπτυχο »πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» ένα διαζύγιο αποτελούσε σκάνδαλο.
Σε αυτό το διαμέρισμα των 80 τετραγωνικών μέτρων λοιπόν, στη Νέα Ερυθραία, η Δέσποινα Παπαδοπούλου κρατάει κλεισμένη την Ιστορία της επταετίας, έχοντας κρεμασμένες παντού φωτογραφίες της εποχής, τόσο με τον σύζυγό της Γεώργιο Παπαδόπουλο όσο και με τον τέως βασιλιά Κωνσταντίνο, καθώς και φωτογραφίες του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου.
Η κόρη της
Η ίδια πλέον σπάνια βγαίνει εκτός σπιτιού, λόγω κινητικών προβλημάτων. Αυτό συνέβη στις εκλογές της 21ης Μαΐου, μια και πήγε να ψηφίσει, έχοντας δίπλα της την κόρη της. «Πήγα να ψηφίσω, όπως κάθε Ελλην πολίτης» μας λέει, ενώ για τη σημερινή κατάσταση της Ελλάδας κάνει μια καλή «ντρίμπλα» στην ερώτησή μας. «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει. Εχει την ευλογία του Θεού. Θέλω να σας τονίσω πως αγαπώ τους πάντες. Και τους φίλους και τους αντιπάλους μου. Γιατί εγώ ακόμα και σήμερα μπορεί να έχω αντιπάλους στα πολιτικά μου φρονήματα. Ομως, για μένα δεν παύει κανείς να είναι άνθρωπος» λέει, ενώ τη ρωτάμε αν την αναγνωρίζουν όταν βγαίνει έξω. «Οσοι με αναγνωρίζουν μου σφίγγουν το χέρι. Με αγαπάει ο κόσμος, και αυτό δεν είναι ψέμα. Ομως, εγώ αποτραβήχτηκα από τα πάντα. Είναι για μένα στάση ζωής. Δεν είχα ανακατευτεί ποτέ με τα πολιτικά. Ούτε τότε που ζούσε ο σύζυγός μου είχα ανακατευτεί ποτέ. Ημουν, είμαι και θα είμαι πάντα πιστή σε αυτό που πρεσβεύαμε τότε ως σύνθημα, το “πατρίς, θρησκεία, οικογένεια”» λέει στην «Espresso».
Η μία και μοναδική συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στον Αλέξη Παπαχελά, το 2007, είναι και η τελευταία εμφάνισή της τα 16 χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι σήμερα. Αφορμή για αυτή την ιστορική (όπως ενδεχομένως θα χαρακτηρίσουν κάποιοι) επανεμφάνιση της Δέσποινας Παπαδοπούλου μέσω της «Espresso» είναι ο «θετός εγγονός της» Βασίλης Πορπόρης. Ο 24χρονος νεαρός από την Κοζάνη, που από πολύ μικρή ηλικία την επισκέπτεται στο σπίτι της, της κάνει παρέα, και εκείνη, ως «γιαγιά», του εξιστορεί μέσα από τα δικά της μάτια όσα είχαν συμβεί στη διάρκεια της επταετίας. O ίδιος, όπως λέει (αν και πολύ νεαρός στην ηλικία), από τα χείλη της «γιαγιάς του» έχει μάθει «την πραγματική Ιστορία εκείνης της εποχής».
H στενή φιλιά της με την αείμνηστη Ρένα Κουμιώτη
Πριν από λίγο καιρό, με τον θάνατο της τραγουδίστριας Ρένας Κουμιώτη, ο νεαρός «εγγονός» της Δέσποινας Παπαδοπούλου ήρθε σε επικοινωνία με τον υπογράφοντα για να αποκαλύψει πως η σπουδαία ερμηνεύτρια του Νέου Κύματος ήταν ο τελευταίος άνθρωπος του καλλιτεχνικού στερεώματος που είχε στενές σχέσεις μαζί της! Αυτός ήταν και ο λόγος που η Δέσποινα Παπαδοπούλου αποφάσισε να σπάσει την πολυετή σιωπή της και να μιλήσει στην «Espresso». «Με τη Ρένα ήμασταν πάρα πολύ φίλες εδώ και πολλά χρόνια» μας λέει, συνεχίζοντας τη συζήτηση.
«Εφυγε» νωρίς
«Η Ρένα με είχε πλησιάσει λίγο καιρό μετά που “έφυγε” ο σύζυγός μου, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος. Ηταν μια πολύ γλυκιά γυναίκα η οποία ενδιαφερόταν για μένα. Κρίμα, γιατί “έφυγε” νωρίς και δεν πρόλαβα να την αποχαιρετήσω. Το τελευταίο διάστημα την είχα χάσει. Από τις εφημερίδες έμαθα για τον θάνατό της και λυπήθηκα πολύ» λέει συγκινημένη για τη φίλη της. Η κουβέντα μας με αφορμή την Κουμιώτη πηγαίνει και στους καλλιτέχνες (αριστεροί και δεξιοί) που τη δεκαετία του 1970 είχαν τραγουδήσει σε συναυλίες που διοργάνωνε η χούντα. Μάλιστα, σχετικά ρεπορτάζ εκείνης της εποχής αναφέρουν τρανταχτά ονόματα αριστερών πεποιθήσεων! Χαμογελάει! «Αυτοί όλοι ξέχασαν αργότερα ότι δούλεψαν και έφαγαν ψωμί επί Παπαδόπουλου. Μετά την πτώση της απριλιανής επανάστασης έλεγαν για τον Παπαδόπουλο “αυτός”, αντί να αναφέρουν το όνομά του. Δεν πειράζει. Ας είναι καλά όλοι εκεί που είναι. Δεν έχω παράπονο από κανέναν» αναφέρει στην «Espresso».
«Ο άντρας μου πριν σβήσει στην Εντατική του Λαϊκού γύρισε και μου είπε: “Θα σ’ αγαπώ για πάντα”»
Στο διαμέρισμα της Δέσποινας Παπαδοπούλου, τα περισσότερα κειμήλια έχουν ξεπηδήσει από μια άλλη εποχή. Πίνακες, φωτογραφίες της νιότης της, φωτογραφίες με τον σύζυγό της σε κοσμικές εκδηλώσεις. Της ζητώ να μου μιλήσει για την καθημερινότητά της μετά τον θάνατο του συζύγου της. «Ηταν και παραμένει δύσκολη η ζωή μετά τον θάνατό του. Ομως, για μένα είναι πολύ σημαντικό ότι απλός κόσμος καθημερινά πηγαίνει και του ανάβει το καντήλι στο νεκροταφείο. Επειδή εγώ, λόγω γήρατος, δεν μπορώ να πηγαίνω, τον φροντίζει ο απλός ο κόσμος. Και πάντα το καντηλάκι του ανάβει» αναφέρει συγκινημένη στην «Espresso», δείχνοντας ακόμα και τώρα τη μεγάλη της αγάπη για εκείνον.
Τη ρωτάω αν οι παλιοί φίλοι και συνεργάτες του συζύγου της τη θυμούνται. Κομπιάζει. «Εμένα πάντα η στάση ζωής μου ήταν να είμαι απόμακρη. Δεν ήθελα να έχω μπλεξίματα. Ετσι, αποφεύγω να έχω σχέσεις». Η επόμενη ερώτησή μας πηγαίνει στους στενούς συνεργάτες του συζύγου της. «Με τον Ντερτιλή είχα σχέσεις, γιατί ήταν προϊστάμενός μου πριν γνωρίσω τον άντρα μου» αναφέρει χαμηλόφωνα, ενώ δεν διστάζει να αναφερθεί και στο πώς αντιμετώπισε ο Παπαδόπουλος τη φυλάκισή του. «Με δύναμη, με αξιοπρέπεια έμεινε εκεί ως το τέλος της ζωής του. Ούτε μίλησε ούτε λάλησε ποτέ».
Μετά το 1974, με τη φυλάκιση του Γεώργιου Παπαδόπουλου, η ίδια εξαφανίστηκε από όλους και όλα. Ηταν ένα ζωντανό «φάντασμα», χωρίς κανείς να γνωρίζει τίποτα για εκείνη. Η ίδια θυμάται τις δύσκολες εκείνες εποχές. «Ηταν πάρα πολύ δύσκολη εποχή εκείνη για εμένα. Πολύ δύσκολη. Ο,τι και να σας πω είναι λίγο» μονολογεί, ενώ δεν κρύβει τη φτώχεια που έζησε μετά τον θάνατο του συζύγου της. «Σαφώς και αντιμετώπισα φτώχεια μετά τον θάνατο του συζύγου μου. Πάλι καλά που έχω φίλους καλούς και με συντηρούν. Κοιτάξτε, αν θέλετε, εμένα δεν με ξέχασε ο Θεός ποτέ. Τον είχα πάντα κοντά μου» αναφέρει, ενώ η κουβέντα μας περιστρέφεται στη μονάκριβη κόρη της Μάχη, που καθημερινά τη φροντίζει και την περιποιείται. «Η κόρη μου μού στάθηκε στη ζωή μου όσο κανείς άλλος. Εκείνη έχω και κανέναν άλλον στον κόσμο» λέει χαρακτηριστικά.
Μετά τη φυλάκιση των απριλιανών, η Δέσποινα Παπαδοπούλου δεν πήρε ποτέ σύνταξη. «Ευτυχώς που υπάρχουν κάποιοι καλοί φίλοι και μπορώ και επιβιώνω με αξιοπρέπεια. Και μέσα από εσάς θέλω να τους ευχαριστήσω μέσα από την καρδιά μου. Γιατί υπάρχω χάρη σε αυτούς» μας αναφέρει.
Στις διάφορες ερωτήσεις που της κάνουμε, της λέμε τον τίτλο που της είχαν αποδώσει: «σιδηρά κυρία της Ελλάδας». Χαμογελάει. «Ετσι με έλεγαν, αλλά δεν ήμουν σιδηρά. Και επειδή ήμουν η γυναίκα του προέδρου τι σημαίνει, ότι είμαι κάτι ξεχωριστό; Οχι, βέβαια. Ο,τι ήμουν προ Παπαδόπουλου, είμαι και ύστερα από αυτόν. Δεν άλλαξα στο παραμικρό. Ούτε στον χαρακτήρα μου ούτε στη στάση ζωής μου» λέει, δείχνοντας για άλλη μια φορά ότι θέλει να κρατήσει χαμηλό προφίλ. Της ζητάμε να μας πει πώς θέλει να τη θυμάται ο κόσμος. Της αναφέρουμε ότι πολλά δημοσιεύματα εκείνης της εποχής μιλούσαν για τα λούσα και τα μοναδικά συνολάκια που φορούσε. «Δεν με ενδιέφεραν τα λούσα. Δεν άφηνα τον εαυτό μου να παρασυρθεί. Ισως γι’ αυτό έμεινα μόνη μου στη ζωή. Δεν σκέφτηκα ποτέ να ξαναφτιάξω τη ζωή μου. Ακουσα πολλά όμως, ακόμα και για αυτή τη στάση ζωής» λέει με παράπονο. Τη ρωτάμε πώς θέλει να τη θυμάται ο κόσμος. Σκέφτεται. «Οπως ήμουν παλιά. Και, νομίζω, με θυμάται έτσι. Για αυτό και με φωνάζουν “Δέσποινα” και όχι “κυρία Παπαδοπούλου”. Δεν έχω παράπονο από τον κόσμο».
Λίγο πριν τελειώσουμε τη συζήτηση, μας αποκαλύπτει τα τελευταία λόγια του συζύγου της πριν κλείσει τα μάτια του στην Εντατική του Λαϊκού Νοσοκομείου, όπου νοσηλευόταν σε ειδική πτέρυγα. «Ημουν στο πλευρό του και γύρισε και μου είπε: “Θα σ’ αγαπώ για πάντα”. Με τον σύζυγό μου ήμασταν ένα αγαπημένο ανδρόγυνο. Για εκείνον ήμουν η σύζυγός του, η μάνα του, η φίλη του. Τα πάντα. Το ίδιο ήταν και για μένα εκείνος» καταλήγει.