Είναι μόλις 31 χρονών και έχει καταφέρει πολλά για την ηλικία του. Εφόδιά του, ένα πλούσιο βιογραφικό, όπου φιγουράρουν οι σπουδές στο London school of economics, μια πετυχημένη επαγγελματική πορεία στον χώρο της Πληροφορικής της Υγείας, και μια πολιτική γραμμή που χαράχτηκε όταν η αείμνηστη Φώφη Γεννηματά τον έκανε γραμματέα του ΠΑΣΟΚ στα 27 του.
Της Βίβιαν Μπενέκου
Ο λόγος για τον Μανώλη Χριστοδουλάκη, μέλος του Πολιτικού Συμβουλίου και πρώην γραμματέα του ΠΑΣΟΚ, που ετοιμάζεται να κατέβει υποψήφιος βουλευτής στην Ανατολική Αττική.
Ο Μανώλης Χριστοδουλάκης μιλάει σήμερα στην «Espresso» για όλα όσα τον αφορούν και λέει ότι το ΠΑΣΟΚ πρέπει να τονώσει τις δράσεις και τις παρεμβάσεις εξωστρέφειας, για να το νιώσει ο κόσμος δίπλα του ξανά. Φυσικά, στηρίζει απόλυτα τις επιλογές του Νίκου Ανδρουλάκη. Ο ίδιος επιμένει ότι αγαπά την πολιτική, αλλά δεν θα την αφήσει να τον αλλοιώσει και να τον σκληρύνει.
Ο Μανώλης έχει μια σπάνια ωριμότητα, που, όπως αποκαλύπτει, οφείλεται στην οικογένειά του και στον τρόπο που μεγάλωσαν εκείνος και ο δίδυμος -ολόιδιος- αδελφός του, ο Αλέξανδρος.
Εχει μαθηματικό μυαλό, αρέσκεται στις μελαχρινές γυναίκες που διαθέτουν όμως άπλετη υπομονή, δεν θέλει ακόμη να παντρευτεί, ενώ ο ίδιος πιστεύει ότι έχει ωραία φωνή, γι’ αυτό και τραγουδάει πάντοτε, όταν βγαίνει με τους κολλητούς του!
Θα είσαι υποψήφιος, Μανώλη, στις ερχόμενες εκλογές και πού;
Θα είμαι υποψήφιος βουλευτής, και η πρόθεσή μου είναι να κατέβω στην Ανατολική Αττική. Ομως θα περιμένω και τις επίσημες αποφάσεις του κόμματος τον Νοέμβριο, που θα αφορούν το σύνολο των υποψηφίων. Η πρώτη συζήτηση για το πού θα είμαι υποψήφιος είχε γίνει με τη Φώφη Γεννηματά. Το είχα συζητήσει μαζί της.
Αύριο γίνεται το ετήσιο μνημόσυνο της Φώφης Γεννηματά. Τι σου έχει μείνει από εκείνη ως ανάμνηση;
Εχουν μείνει πάρα πολλά. Οταν είσαι τέσσερα χρόνια γεμάτα με έναν άνθρωπο, σχεδόν κάθε μέρα, συνεχώς, σε ταξίδια, περιοδείες και άλλα, σου μένουν πολλά. Κυρίως, όμως, μένουν οι προσωπικές στιγμές. Ηταν ένας άνθρωπος πολύ γλυκός, πολύ ξεχωριστός, μια πολύ ανθρώπινη πολιτικός. Γνωρίστηκα μαζί της, όταν μου πρότεινε να κατέβω για γραμματέας του κόμματος το 2018. Ημουν 27 χρονών και, χωρίς να με ξέρει προσωπικά, με πρότεινε, και η πρόταση αυτή είχε τεράστιο ρίσκο. Ομως το έκανε.
Τι θυμάσαι από τις τελευταίες μέρες της;
Την προηγούμενη μέρα πριν μπει στο νοσοκομείο ήμασταν μαζί σε περιοδεία στη Ρόδο. Επιστρέψαμε και ήταν η τελευταία φορά που την είδα. Δεν έδειχνε απολύτως τίποτε από ό,τι συνέβαινε. Δεν άφηνε ούτε καν στους στενούς συνεργάτες της να φανεί το πρόβλημα υγείας.
Δεν ήθελε να τη λυπούνται, να νιώθουν αίσθημα συμπόνοιας για εκείνη.
Ηθελε να την εκτιμούν για τη δύναμή της και για αυτό που είναι. Μάλιστα, στην περιοδεία στη Ρόδο είχε ένα πολύ σκληρό πρόγραμμα, και το έβγαλε όλο εις πέρας χωρίς εμείς να καταλάβουμε τίποτε.
Την άλλη μέρα είχε μια ομιλία στη Νέα Ιωνία και με ενημέρωσαν ότι έπρεπε να πάω να μιλήσω εγώ, γιατί η Φώφη Γεννηματά είχε μπει στο νοσοκομείο. Το ίδιο απόγευμα έκανε κοινή κλήση από το νοσοκομείο, σε εμάς και τους συνεργάτες της, και μας είπε «παιδιά, έχω δυο μάχες μπροστά μου… θα δώσω τη μία, που είναι η μάχη για τη ζωή μου». Συγχρόνως μας είπε ότι δεν θα είναι υποψήφια. Τότε καταλάβαμε τι συμβαίνει. Πάθαμε σοκ…
Τελευταία φορά μιλήσαμε με μήνυμα, όταν εγώ πήγα στις Βρυξέλλες και την εκπροσώπησα στη σύνοδο των Ευρωσοσιαλιστών. Της έστειλα μήνυμα ότι όλα πήγαν καλά και μου απάντησε «μπράβο, αγόρι μου, χαίρομαι για τη συνολική σου στάση». Ηταν το τελευταίο μήνυμά της και το κρατάω στο κινητό μου. Δεν θα το σβήσω ποτέ.
Οταν έφυγες από γραμματέας ο Ανδρουλάκης δημιούργησε μια νέα ομάδα. Υπήρξε δυσαρέσκεια από μέρους σου;
Ο κάθε πρόεδρος επιλέγει τους συνεργάτες του. Εγώ ολοκλήρωσα τη θητεία μου και εν μέσω της προεδρίας Ανδρουλάκη, τον οποίο σέβομαι, εκτιμώ και στηρίζω απόλυτα. Ηταν και δική μου επιλογή να φύγω από γραμματέας, δεδομένου ότι υπήρχε και ασυμβίβαστο της θέσης του γραμματέα με τη βουλευτική υποψηφιότητα. Ηταν επιλογή δική μου να επικεντρωθώ στη μάχη που αφορά την κοινωνία. Τη μάχη του σταυρού, δηλαδή.
Υπάρχει κάτι που χρήζει διόρθωσης στην τακτική του ΠΑΣΟΚ αυτό το διάστημα;
Πρέπει να τονώσουμε τις δράσεις και τις παρεμβάσεις εξωστρέφειας λίγο περισσότερο, στον δρόμο προς τις εκλογές. Είναι πολύ σημαντικό να μας νιώσει ο κόσμος δίπλα του ξανά.
Η καθετοποίηση και η επεξεργασία των προτάσεών μας πρέπει να κωδικοποιηθούν με τέτοιο τρόπο που να είναι σαφής. Πρέπει να «πάρουμε την πρόταση στον ώμο» και να τη βγάλουμε έξω στον κόσμο, στους πολίτες, να τους προσεγγίσουμε, και να καταλάβουν ότι έχουμε σχέδιο και ότι μπορούμε να το κάνουμε πράξη.
Γιατί τόσο νέος στην πολιτική; Συνήθως οι νέοι αδιαφορούν κι απέχουν.
Προέρχομαι από πολιτικοποιημένη οικογένεια. Υπήρχε η πολιτική κουβέντα στο τραπέζι από όταν ήμουν μικρός. Μαμά και μπαμπάς, ΠΑΣΟΚ. Της συζήτησης, όμως, κι όχι μόνο της σημαίας.
Δεν έχουν ψηφίσει κάτι άλλο και ούτε ποτέ θα το σκέφτονταν. Ηταν πάντοτε συνεπείς.
Το πολιτικό DNA, λοιπόν, μου πέρασε από την οικογένεια.
Μετά, όταν μπήκα στο Πολυτεχνείο, ήρθα σε μεγάλη επαφή με τα κοινά και με τον φοιτητικό συνδικαλισμό, ασχολήθηκα ενεργά, και κατάλαβα ότι το αίσθημα της προσφοράς και της συνεισφοράς είναι κάτι που με αγγίζει. Είναι κομμάτι μου, το ένιωσα αυτό.
Ετσι κι αλλιώς, όμως, εάν βλέπεις στραβά γύρω σου και θέλεις να τα αλλάξεις, έχεις πάντοτε δυο επιλογές: ή θα αφήσεις κάποιους άλλους να το κάνουν για σένα, και εσύ θα κάθεσαι στον καναπέ και θα καταγγέλλεις, αλλά χωρίς να έχεις μερίδιο στο πώς διαμορφώνεται η δική σου επόμενη μέρα ή θα βάλεις το μικρό σου λιθαράκι σε αυτό. Εγώ επέλεξα το δεύτερο.
Ομως είναι σκληρός και ανάλγητος ο χώρος της πολιτικής. Μπήκες νέος, είσαι μόλις 31. Δεν φοβάσαι μη σε αλλοιώσει;
Οντως η πολιτική είναι πολύ σκληρή. Ομως εγώ μέσα μου έχω κάνει μια καθαρή επιλογή, που λέει τα εξής: να μη συνδέσω ποτέ τον βιοπορισμό μου με την πολιτική. Είναι άλλο η δουλειά σου και άλλο η ενασχόληση με τα κοινά. Γιατί αν ταυτιστούν αυτά τα δυο, μετά οδηγείσαι σε συμβιβασμούς και εξαρτήσεις, που μπορούν να σε κάνουν αυτόν τον κυνικό άνθρωπο που απλά επιθυμεί διαρκώς να επιβιώνει μέσα στην πολιτική, χωρίς να θυμάται για ποιον λόγο ξεκίνησε. Εγώ θέλω να θυμάμαι για ποιον λόγο ξεκίνησα και, αν δεν μπορώ να συνεχίσω να διεκδικώ, να πω…τέρμα, ως εδώ.
Με ποιον θα συνεργαστεί μετεκλογικά το ΠΑΣΟΚ;
Εγώ δεν συμφωνώ με αυτό απαραίτητα ως προϋπόθεση. Ο κόσμος με την ψήφο του μας δίνει εντολή για το τι θέλει να κάνουμε την επόμενη μέρα. Αν, λοιπόν, η εντολή είναι ισχυρής δυναμικής, αυτό σημαίνει ότι εμείς θα διαχειριστούμε τη δική μας εντολή, με τη δική μας πολιτική ατζέντα στο προσκήνιο, και θα αντιστρέψουμε το ερώτημα: Ελάτε να μας πείτε όλοι σας σε τι από αυτά που λέμε εμείς για το καλό της χώρας διαφωνείτε…
Και εσύ που είσαι πρώτος, δεν μπορείς να μου πεις εμένα να συμφωνήσω και να υιοθετήσω με τις δικές σου πολιτικές σου με τις οποίες διαφωνώ, μόνο και μόνο για να βγει το 151.
Πολιτική σταθερότητα δεν είναι το 151 μόνο, αλλά οι πολιτικές που διασφαλίζουν την κοινωνική ευημερία.
Πως αυτοπροσδιορίζεσαι; Δεξιός, αριστερός, κεντρώος;
Η έννοια του αριστερού, δεξιού, κεντρώου είναι πιο πολύ χωροταξική και διαχειριστική, και όχι ουσιαστικά πολιτική.
Τι «λέει» σε έναν νέο πολιτικό της ηλικίας σου ο Ανδρέας Παπανδρέου;
Δεν τον έζησα, αλλά μου λέει πολλά. Οπου σταθώ κι όπου βρεθώ ο συνομιλητής μου θα μου πει κάτι για τον Ανδρέα. Και δεν θα μου το πει ποτέ αρνητικά. Θα μου το πει πάντα με αγάπη, θαυμασμό και με ένα αίσθημα ότι κάτι μας λείπει σήμερα. Με μια προσδοκία ότι, «αχ, τι καλά που θα ήταν να είναι ξανά εδώ».
Ομως εγώ δεν πιστεύω ότι αυτό που πρέπει να αποζητούμε είναι η επανάληψη ή η αναπαραγωγή ηγετών και συνθημάτων του παρελθόντος, αλλά ότι πρέπει να απαντάμε στις ανάγκες της εποχής.
Οπως και να έχει, το ΠΑΣΟΚ γεννήθηκε για να είναι μεγάλο, και έτσι θα ξαναγίνει.
Να γνωρίσουμε λίγο και την οικογένειά σου;
Ο μπαμπάς είναι μεγάλος, με έκανε στα 48 του. Και η μαμά σχετικά επίσης. Ηταν και οι δυο παντρεμένοι ξανά. Δεν έχω ετεροθαλή αδέλφια, αλλά έχω δίδυμο αδελφό, ολόιδιο.
Λέω χαριτολογώντας, εν όψει των εκλογών, ότι θα μοιράσουμε την εκλογική περιφέρεια, που είναι τεράστια, στη μέση, κι εγώ θα πηγαίνω στα μισά και ο αδελφός μου στα άλλα μισά…
Ομως ο αδελφός μου ο Αλέξανδρος δεν ασχολείται με την πολιτική. Εχει σπουδάσει ακριβώς τα ίδια όπως κι εγώ, ηλεκτρολόγος – μηχανολόγος στο Πολυτεχνείο, μετά London school of economics κ.λπ. Είναι ολόιδιος. Τον βλέπουν και μας μπερδεύουν.
Πήγε ποτέ κανείς σας στη θέση του άλλου για οτιδήποτε;
Οχι, δεν το κάναμε ποτέ. Οι κοντινοί και οι φίλοι μάς καταλαβαίνουν. Υπάρχουν μικροδιαφορές που, αν μας ζήσεις, μας καταλαβαίνεις. Και στον χαρακτήρα έχουμε μεγάλες διάφορες. Είμαστε διαφορετικοί.
Η ωριμότητα που έχεις στον χαρακτήρα σου πώς προέκυψε;
Ισως η μεγαλύτερη ηλικία των γονιών μπορεί να έχει παίξει ρόλο. Μάθαμε από μικροί στην πειθαρχία, στη συντεταγμένη καθημερινότητα, σε συγκεκριμένο τρόπο σκέψης, και μάθαμε να αγαπάμε πολύ τα Μαθηματικά. Ο μπαμπάς μας είναι χημικός, αλλά αγαπάει πολύ τα Μαθηματικά και μας πέρασε την αγάπη του για αυτά. Είναι τρόπος σκέψης τα Μαθηματικά. Δεδομένα, αποφάσεις, προχωράμε…
Είναι ένας πολύ χρήσιμος τρόπος λήψης αποφάσεων, στη ζωή, στη δουλειά και στην πολιτική».
Το συναίσθημα το αφήνεις στην άκρη;
Οχι, σε καμιά περίπτωση. Το αντίθετο. Είμαι συναισθηματικός άνθρωπος, αλλά τα ζυγίζω.
Είναι και αυτό μέρος της εξίσωσης. Οντως η πολιτική σε σκληραίνει, αλλά, αν δεν έχεις συναισθήματα μέσα σου, δεν έχεις και λόγο να ζεις. Αυτές οι ευαισθησίες είναι που δίνουν αξία στη ζωή μας.
Θα παντρευόσουν για τη δημόσια εικόνα σου;
Δεν θα το έκανα ποτέ. Παντρεύεσαι όταν ξέρεις, έστω στο όριο του εφικτού, ότι θα το κάνεις για να δημιουργήσεις μια υγιή οικογένεια. Είμαι υπέρ της οικογένειας. Θέλω να κάνω κάποια στιγμή, αλλά δεν το έχω στο μυαλό μου σε αυτή τη φάση.
Για τον έρωτα τι σκέφτεσαι;
Ο έρωτας μας διαμορφώνει, αλλά πρέπει να τον αποσυνδέεις από όλα τα υπόλοιπα. Ποτέ να μην τον μπλέκεις με την πολιτική. Να είναι εντελώς απέξω. Ο έρωτας είναι ο λόγος για να ζεις, και αυτό που σε κάνει μέσα σου να είσαι εντάξει. Το τελικό κριτήριο που θα σου πει εάν είσαι χαρούμενος κι ευτυχισμένος στη ζωή σου.
Τι τύπος γυναίκας σε ελκύει;
Μου αρέσουν οι μελαχρινές και αυτές που έχουν υπομονή. Χρειάζεται να με καταλαβαίνει και να κάνει υπομονή.
Η γυναίκα στην πολιτική χαίρει εκτιμήσεως;
Είναι δύσκολο στην πολιτική να είσαι γυναίκα, και, επειδή έζησα τη Γεννηματά από κοντά, πόσο μάλλον να είσαι αρχηγός κόμματος. Γιατί όσο κι αν λέμε τα αντίθετα, τα στερεότυπα υπάρχουν ακόμα. Δεν εμπιστεύονται γυναίκες σε υψηλά επίπεδα ηγεσίας, τις χειραγωγούν και τις υποτιμούν στον δημόσιο λόγο.
Εμαθα ότι τραγουδάς καλά. Ισχύει;
Λέω στον εαυτό μου ότι τραγουδάω καλά, όταν μαζευόμαστε με την παρέα. Δεν συμφωνούν όλοι, αλλά εγώ νομίζω ότι τραγουδάω καλά. Ακούω τα πάντα στη μουσική, αλλά μου αρέσουν περισσότερο ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ο Διονύσης Τσακνής, ο Μίλτος Πασχαλίδης, και άλλα πολλά.