Στην Παναγία Σουμελά, στο Βέρμιο, θα τιμήσουν φέτος την Κοίμηση της Θεοτόκου τα μέλη της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων. Εκεί όπου υπάρχει η ιστορία των Ποντίων, εκεί όπου φυλάσσονται οι αναμνήσεις των ξεριζωμένων Ελλήνων.
Η ιστορία των ιερών κειμηλίων, που κρυφά κατάφεραν να φέρουν οι Πόντιοι στην Ελλάδα, μαρτυρεί τους διωγμούς και το αδικοχαμένο αίμα χιλιάδων ανθρώπων που δεν είχαν τη δύναμη να φύγουν και να αφήσουν πίσω τις οικογένειές τους, τα σπίτια τους, την πίστη τους. Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια του Πόντου λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν από τη βάρβαρη και ασεβή συμπεριφορά των Nεότουρκων. Μουσουλμανικές ομάδες λήστευαν από τα μοναστήρια όλα τα πολύτιμα αντικείμενα και ιερά σκεύη, ενώ στη συνέχεια άναβαν φωτιά και τα έκαιγαν, ώστε να χαθεί κάθε ίχνος των εγκλημάτων τους, αλλά και να ικανοποιήσουν έτσι το μίσος τους απέναντι στους Έλληνες.
Μοναχοί και μοναχές βιώνοντας την τουρκική βαρβαρότητα προσπαθούσαν με όση δύναμη διέθεταν να υπομείνουν τα βασανιστήρια και με ψυχικό σθένος προστάτευαν τα ιερά σκεύη σώζοντας έτσι την ιστορία, τις παραδόσεις και την πίστη. Το 1923 μοναχοί της Ιεράς Μονής Παναγίας Σουμελά στην Τραπεζούντα, σε μια προσπάθεια διάσωσης των ιστορικών κειμηλίων, έκρυψαν μέσα στο παρεκκλήσι της Aγίας Bαρβάρας την εικόνα της Παναγίας, το Ευαγγέλιο του οσίου Xριστοφόρου και τον Σταυρό του αυτοκράτορα της Tραπεζούντας Mανουήλ Kομνηνού.
Το 1930 ο Τούρκος πρωθυπουργός δέχτηκε να πάει αντιπροσωπία και να παραλάβει τα ιερά κειμήλια, που αποτελούν μέχρι και σήμερα σύμβολα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού του Πόντου. Ο μοναχός Αμβρόσιος Σουμελιώτης, προϊστάμενος στην εκκλησία του Aγίου Θεράποντα της Tούμπας, στη Θεσσαλονίκη, πήγε στην Τραπεζούντα στις 14 Οκτωβρίου και λίγες μέρες μετά επέστρεψε όχι μόνο με τα ιερά κειμήλια, αλλά και με τον Πόντο, όπως είχε γράψει τότε ο Λεωνίδας Iασωνίδης, υπουργός Προνοίας της κυβέρνησης του Eλευθερίου Bενιζέλου: «Eν Eλλάδι υπήρχαν οι Πόντιοι, αλλά δεν υπήρχεν ο Πόντος. Mε την εικόνα της Παναγίας Σουμελά ήλθε και ο Πόντος».
Στην αρχή φιλοξενήθηκαν στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας, ενώ το 1951, με τη θεμελίωση της Νέας Παναγίας Σουμελά στη Βέροια, η καρδιά του Πόντου άρχισε πάλι να χτυπά. Η εικόνα, ο Τίμιος Σταυρός και το Ευαγγέλιο μεταφέρθηκαν στο Βέρμιο, όπου φυλάσσονται μέχρι σήμερα.
Μικρός Ιησούς
Σήμερα στην εικόνα της Θεοτόκου διακρίνονται τα διαγράμματα της Θεοτόκου και του μικρού Ιησού. Αυτά τονίζονται εντονότερα από την ασημένια και χρυσωμένη θήκη που τα περιβάλλει με εικόνες, επιγραφές και πολύτιμες πέτρες, που ανάγεται στο 1700, με στέμμα ανεξάρτητο από την εικόνα. Οι διαστάσεις της είναι 0,40 μ. ύψος, 0,32 μ. πλάτος και 0,055 μ. πάχος, ενώ του στέμματος 0,12 μ. ύψος, με ίδιο πλάτος και πάχος. Υπάρχουν επάνω τυπωμένες πλάγια παραστάσεις των προφητών Δαβίδ, Μωυσή και Ααρών. Από πάνω κρατάνε το στέμμα δύο άγγελοι, ενώ στο υπόλοιπο μέρος της θήκης, δεξιά και αριστερά, υπάρχουν τυπωμένες διακοσμήσεις λουλουδιών.
Επάνω υπάρχει τυπωμένη η επιγραφή: «ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ ΣΟΥΜΕΛΙΩΤΙΣΑ» και κάτω «ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΑΓΑΘΗ ΤΑΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΥ ΧΕΙΡΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΥΙΟΝ ΣΟΥ ΑΡΟΝ ΦΙΛΟΨΙΧΟΝ ΤΩΝ ΠΛΑΣΤΗΝ ΟΙΚΤΗΡΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΔΟΥΛΟΥΣ ΣΟΥ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ Κ(ΑΙ) ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΜΙΧΑΛΙ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 1700».
Στις τρεις γωνίες υπάρχουν τρεις μεγάλες μπλε πολύτιμες πέτρες, ενώ έχει χαθεί η τέταρτη. Σειρά από πολύτιμες πέτρες πλαισιώνει τις παραστάσεις. Από αυτές σώζονται μέχρι και σήμερα έξι κόκκινες και είκοσι οκτώ πράσινες πέτρες. Επίσης υπάρχουν επτά μαργαρίτες πάνω στο στέμμα, σαράντα επτά στο πλαίσιο και γύρω από το άνοιγμα της εικόνας εκατό. Τα πλαϊνά της θήκης κοσμούνται με χρυσάργυρες διακοσμήσεις λουλουδιών.
Το στέμμα έχει τυπωμένες διακοσμήσεις λουλουδιών και τα πλαϊνά έχουν τις ίδιες διακοσμήσεις και την επιγραφή: «ΔΕΗΣΙΣ ΜΑΡΙΑΣ ΔΟΜΝΑΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΟΕΒΟΝΔΑ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΣΑΝΔΡΑΣ ΜΠΑΛΑΣΑΣ ΙΩ(ΑΝΝΟΥ) ΕΛΕΝΗΣ». Στη μέση σχηματίζεται σταυρός με έξι λευκές πέτρες και τέσσερις μικρότερες κόκκινες στα άκρα. Ο σταυρός έχει τέσσερις ακτίνες από τέσσερις κόκκινες πολύτιμες πέτρες και διακοσμήσεις από σμάλτο. Ακόμη, φέρει σειρές μαργαριταριών, από τις οποίες οι μεγαλύτερες περιλαμβάνουν 151 μαργαριτάρια και οι μικρότερες 171. Η εικόνα και η επίχρυση αργυρή της θήκη, το «καμίσ’», το πουκάμισό της δηλαδή, έχουν περιβληθεί από ξύλινη θήκη, μέσα στην οποία έχουν τοποθετηθεί για μεγαλύτερη ασφάλεια.
Δώρο
Ο Τίμιος Σταυρός ήταν κτήμα του Αυτοκρατορικού Θησαυροφυλακίου του Αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Μανουήλ Γ’ του Μεγαλοκομνηνού. Το 1390 μ.Χ. τον πρόσφερε ως δώρο και ευλογία στην Ιερά Μονή της Παναγίας του όρους Μελά του Πόντου. Από το 1390 έως το 1923 δι’ αυτού ευλογούν οι πατέρες τα πάντα. Με τον ξεριζωμό – διωγμό των Ελλήνων του Πόντου τάφηκε μαζί με τα άλλα δύο κειμήλια.
Το ύψος του Σταυρού είναι 22,5 εκ. και πλάτος του 8 εκ. Οι κεραίες του Σταυρού πλην της λαβής περιέχουν Τίμιο Ξύλο.
Όλος ο Σταυρός είναι επενδυμένος με συρματερές διακοσμήσεις και σμάλτο, καθώς επίσης και με πολύτιμους λίθους χρώματος πράσινου και κόκκινου. Στις τρεις κεραίες του Σταυρού εκτός της λαβής υπάρχουν τρεις στεμματόσχημες διακοσμήσεις, οι οποίες είναι κοραλλιοκόσμητες. Επίσης και οι τέσσερις ακτίνες του Σταυρού είναι κοραλλιοκοσμημένες.
Το Ευαγγέλιο του Οσίου Χριστοφόρου είναι μια χειρόγραφη αντιγραφή των τεσσάρων Ευαγγελίων και αποτελεί θαύμα της Υπεραγίας Θεοτόκου, το οποίο επιτελέσθηκε επί του οσίου Χριστοφόρου, του τρίτου κτήτορα της Ιεράς Μονής Παναγίας Σουμελά του Πόντου. Μετά τη δεύτερη ερήμωση του μοναστηριού η Παναγία εμφανίστηκε στον Χριστόφορο και του ζήτησε να αναλάβει την ηγουμενία. Εκείνος δίστασε, διότι θεωρούσε ότι δεν θα μπορούσε να αντεπεξέλθει στα καθήκοντά του, αφού δεν ήταν μορφωμένος και δεν ήξερε γράμματα. Η Παναγία τον διαβεβαίωσε ότι με την παρέμβασή της θα δώσει λύση σε αυτό το ζήτημα. Ως εκ θαύματος ο όσιος έμαθε γραφή και ανάγνωση, και ανέλαβε την ηγουμενία. Απόδειξη αυτού του θαύματος είναι το χειρόγραφο Ιερό Ευαγγέλιο.
Πρόκειται για ένα περγαμηνό χειρόγραφο κείμενο του 7ου αιώνα (περίπου 690 μ.Χ.). Τα εξώφυλλά του αποτελούνται από ξύλινα πινακίδια, επενδυμένα με μεταξωτό ύφασμα πορφυρού χρώματος. Συμπληρωματικά, στην εμπρόσθια όψη υπάρχουν αργυρές, επιχρυσωμένες, έκτυπες διακοσμήσεις. Στο κέντρο υπάρχει τοποθετημένος ένας ευμεγέθης σταυρός, ο οποίος φέρει πέντε σμαλτωμένα εγκόλπια με τις μορφές του Κυρίου, της Θεοτόκου, του Προδρόμου και των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ.
Φέτος, ύστερα από την προκλητική συμπεριφορά του Τούρκου προέδρου να μετατρέψει την Αγία Σοφία στην Κωνσταντινούπολη σε μουσουλμανικό τέμενος, αλλά και λόγω των γεγονότων που λαμβάνουν χώρα στο Αιγαίο, η πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων Χριστίνα Σαχινίδου εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της και κάλεσε όλους τους πιστούς να επισκεφθούν το Βέρμιο στη Μακεδονία, τονίζοντας: «Η Παναγία Σουμελά μάς ενώνει εδώ και αιώνες και θα μας ενώσει και φέτος στο Βέρμιο».
