Κρυμμένη μέσα στην πλούσια βλάστηση του Ψηλώματος και κάτω από το Βενετσιάνικο Κάστρο του Μπόχαλη στη Ζάκυνθο χτυπά εδώ και αιώνες η καρδιά της Ιστορίας κρατώντας ζωντανές της μνήμες του Ελληνισμού.
Πρόκειται για τον Ναό του Αγίου Γεωργίου των Φιλικών, την αγαπημένη εκκλησία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην οποία είχε βαφτίσει όσα από τα παιδιά του είχαν γεννηθεί στη Ζάκυνθο και εκεί είχε κάνει πολλά γλέντια με συγγενείς και φίλους.
Οπως αποκαλύπτει η εφημερίδα «Ορθόδοξη Αλήθεια», η εκκλησία συνιστά ένα από τα πολυτιμότερα μνημεία της νεότερης ελληνικής Ιστορίας, αφού εκεί διαδραματίστηκε η μύηση των αγωνιστών πριν από την έναρξη της Επανάστασης. Στο προαύλιο του ναού, που χτίστηκε το 1664 από τον Γεώργιο Λατίνο και είχε αποτελέσει για μεγάλο διάστημα ιδιοκτησία αυτής της αρχοντικής οικογένειας του νησιού, έχει τοποθετηθεί η προτομή του Κολοκοτρώνη.
Στο κελί ακριβώς δίπλα στην εκκλησία, το οποίο έστεκε ως τους σεισμούς του 1953, γινόταν η μύηση των αγωνιστών της Εθνεγερσίας από μια εξέχουσα μορφή του Αγώνα: τον ιερέα Ανθιμο Αργυρόπουλο (1768-1847), ο οποίος συνήθιζε να υπογράφει ως «ιερομόναχος και πνευματικός πατήρ».
Ο Ανθιμος καταγόταν από την Αρτα και το 1793 είχε ιδρύσει στο απροσπέλαστο ορεινό χωριό Θεοδώριανα σχολείο και μοναστήρι, στο οποίο πολλοί αγωνιστές αναζήτησαν καταφύγιο όταν ο Αλή Πασάς κατάφερε να υποτάξει το ηρωικό Σούλι. Αυτό εξόργισε τον Αλή Πασά, ο οποίος διέταξε να συλλάβουν και να φυλακίσουν τον Αργυρόπουλο.
Μορφές
Ο Ανθιμος Αργυρόπουλος απελευθερώθηκε ύστερα από 18 χρόνια και κατέφυγε στην Κέρκυρα και κατόπιν στη Ζάκυνθο, όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία από τον Παναγιώτη Παπαγεωργίου (Αναγνωσταράς) τον Ιανουάριο του 1819. Από εκεί αρχίζει να στρατολογεί και να ορκίζει σημαντικές μορφές του επαναστατικού αγώνα, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που είχε καταφύγει στη Ζάκυνθο κυνηγημένος από τους Τούρκους, αλλά και τον Διονύσιο Σολωμό, τον Νικηταρά, τον Πετμεζά, τον Πλαπούτα, τον Φωτομάρα, τον Ρώμα, τον Δραγώνα, τον Στεφάνου κ.ά.
Ο όρκος δινόταν πάνω σε μια εικόνα του Χριστού καθισμένου στον θρόνο του Παντοκράτορα, έχοντας δεξιά του τον Αγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και αριστερά τη Θεοτόκο και τον Αγιο Γεώργιο. Η εικόνα αυτή ονομάζεται «Τρίμορφο» και διατηρείται ως σήμερα εντός της εκκλησίας.
Ο Αργυρόπουλος όμως δεν αρκούνταν να μυεί στα μυστικά του Αγώνα όσους προσέρχονταν για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Αναλάμβανε και άλλες δράσεις -συνεπικουρούμενος από τους Διονύσιο Ρώμα και Αντώνιο Μαρτελάο- φροντίζοντας να περνά απαρατήρητος από τις μυστικές υπηρεσίες των Αγγλων που είχαν υπό την κατοχή τους τα Επτάνησα.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς του νησιού Παναγιώτη Χιώτη και Σπυρίδωνα Δεβιάζη, κατά την περίοδο εκείνη οι ευρισκόμενοι στη Ζάκυνθο Ελληνες οπλαρχηγοί προσέτρεχαν στον φλογερό ιερέα για να λάβουν τις συμβουλές και τη βοήθειά του σχετικά με τις επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων στις περιοχές της δυτικής Ελλάδας.
Ως πνεύμα οργανωτικό και μαχητικό -παρά τα προβλήματα της υγείας του- δεν έχανε χρόνο, αφού φρόντιζε να διατηρεί ανοιχτή την επικοινωνία ανάμεσα στους Ελληνες της Ζακύνθου και τους επικεφαλής των επαναστατικών ομάδων στην Ηπειρο. Ο Αργυρόπουλος πέθανε τυφλός στη Ζάκυνθο στις 20 Ιανουαρίου 1847, χωρίς να προλάβει να δει ελεύθερη την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Αρτα.
Κετέρρευσε
Η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου των Φιλικών κατέρρευσε με τους σεισμούς του 1893. Το 1925 ξαναχτίστηκε, για να σωριαστεί και πάλι με τους σεισμούς του 1953. Το γεγονός αυτό, όμως, δεν πτόησε τους Ζακυνθινούς οι οποίοι ξεκίνησαν από την αρχή και κατάφεραν ύστερα από επίμονες προσπάθειες να οικοδομήσουν εκ νέου τον ιστορικό ναό το 1955.
Μάλιστα, τη χρονιά εκείνη ο Αγιος Γεώργιος ήταν το πρώτο κτίριο που οικοδομήθηκε στο νησί από το 701 Τάγμα Μηχανικού του Ελληνικού Στρατού, ύστερα από την παρέμβαση της Επιτροπής Διασώσεως και Διατηρήσεως Ιστορικών Χώρων και Μνημείων Ζακύνθου. Τα εγκαίνια του ναού τελέστηκαν την 21η Μαΐου 1955, ημέρα που εορταζόταν η 91η επέτειος της Ενωσης της Επτανήσου με την Ελλάδα.
Ο Αγιος Γεώργιος αποτελεί σήμερα παρεκκλήσι του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Νικολάου των Ξένων. Σήμερα βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση, ενώ πρόσφατα σημειώθηκαν παρεμβάσεις στον εξωτερικό χώρο, στα κηπάρια, στα πορτοπαράθυρα και στο τέμπλο.
Στον ναό τελούνται προγραμματισμένες θείες λειτουργίες, όπως π.χ. τη Δευτέρα του Πάσχα, ενώ ως την έκρηξη της πανδημίας ο εξωτερικός χώρος διετίθετο συχνά για παρουσιάσεις βιβλίων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου των Γερόντων έχει ήδη προγραμματίσει την τέλεση θείας λειτουργίας και μνημοσύνου υπέρ των Αγωνιστών της Εθνεγερσίας, στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου των Φιλικών.