Πανελλήνια συγκίνηση και ρίγος έχει προκαλέσει η αποκάλυψη της εφημερίδας «δημοκρατία», που έβγαλε πρώτη φορά στο φως της δημοσιότητας τη θρυλική σημαία της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη, η οποία δεν είχε αποτυπωθεί ή φωτογραφηθεί ποτέ έως τώρα.
Το ιερό πολεμικό λάβαρο της Κρήτης βρισκόταν τα τελευταία 191 χρόνια στη Σύρο, όπου είχε μεταφερθεί από τον πρόεδρο της Καγκελαρίας Σφακίων Χατζή Ανδρέα Κριαρά το 1830, μετά το άδοξο τέλος της Κρητικής Επανάστασης που επιφύλαξε η υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου.
Εκτοτε βρισκόταν κλειδαμπαρωμένη στην οικία της οικογένειας στο κυκλαδονήσι και δεν εκτέθηκε ποτέ σε δημόσια θέα. Εως τη στιγμή που ήρθε στο φως της δημοσιότητας μέσα από την εφημερίδα «δημοκρατία» κανείς δεν την είχε δει ούτε περιγράψει.
Σφραγισμένο
Τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύχθηκαν διάφορες θεωρίες για το περιεχόμενο της σημαίας, αλλά, παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες ιστορικών και τοπικών παραγόντων της Κρήτης και κυρίως των Σφακίων, απ’ όπου άρχισε η Επανάσταση στο νησί, το λάβαρο παρέμεινε «σφραγισμένο». Πολλοί έφτασαν στο σημείο να αμφισβητήσουν ακόμα και την ύπαρξή του, καθώς δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τους λόγους που παρέμενε στο σκοτάδι.
Τελευταία φορά η («σφραγισμένη») σημαία είχε εκτεθεί δημόσια στις 23 Απριλίου 2018, σε μια λαμπρή εκδήλωση που οργανώθηκε από την Ιερά Μητρόπολη Σύρου, τον δήμο και τον τοπικό σύλλογο Κρητών, υπό τον Ιωάννη Τζιράκη, όταν πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή των οστών του Χατζή Ανδρέα Κριαρά. Εκείνη τη μέρα τοποθετήθηκε σε μια ξύλινη προθήκη με γυάλινο τζάμι, την οποία είχε δωρίσει ο τότε δήμαρχος Σφακίων Γιάννης Ζερβός στον «φύλακα» της σημαίας Ανδρέα Κριαρά. Ομως δεν βγήκε στιγμή από το κουτί και κανείς δεν μπορούσε να εικάσει τι απεικονίζει. Οποιος αντίκρισε τη διπλωμένη σημαία κάτω από το τζάμι κατανόησε γιατί παρέμενε τόσο καιρό στο σκοτάδι: φτιαγμένη με πολύ λεπτό ύφασμα, είχε εκτεταμένες φθορές και μεγάλες τρύπες.
Κάπου στις αρχές του 2019 ο Ανδρέας Κριαράς έφυγε από τη ζωή και η πολεμική σημαία της Κρήτης πέρασε στα χέρια του γιου του. Ο σημερινός «φύλακάς» της Γιώργος Κριαράς έλαβε τη γενναία απόφαση να την επιστρέψει στη Μεγαλόνησο, δωρίζοντάς τη στην Αρχιεπισκοπή Κρήτης.
Παράλληλα, ανταποκρίθηκε στο αίτημα της εφημερίδας «δημοκρατία» για φωτογράφιση και ανάδειξή της και τη μετέφερε στα γραφεία της μέσα στην ειδική θήκη όπου φυλάσσεται από το 2018. Γνωρίζοντας πόσο εύθραυστη είναι και προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα προκληθεί περαιτέρω φθορά, κλήθηκε η συντηρήτρια υφάσματος Μαρία Ρέτσα να ξεδιπλώσει τη σημαία, εφόσον το επέτρεπε η κατάστασή της, λαμβάνοντας όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα προφύλαξης.
Οι στιγμές που ακολούθησαν ήταν συγκινησιακά φορτισμένες και γεμάτες αγωνία. Με αργές και λεπτεπίλεπτες κινήσεις η κυρία Ρέτσα αποκάλυψε σε ανθρώπινα μάτια το πολεμικό λάβαρο της Κρήτης πρώτη φορά έπειτα από (ποιος ξέρει πόσες…) δεκαετίες!
Η σημαία έχει διαστάσεις 1 μ. x 1 μ. και εμφανίζει μεγάλες ομοιότητες με πολλά προεπαναστατικά λάβαρα στην Ελλάδα, ενώ έχει εξαιρετική ομοιότητα με την πολεμική σημαία της Μάνης. Είναι ξεκάθαρο ότι οι επαναστάτες της Κρήτης είχαν στενή επαφή με την κεντρική Ελλάδα και την Πελοπόννησο, είχαν συντονίσει τις ενέργειές τους και είχαν συμφωνήσει σε κοινά λάβαρα.
Η σημαία είναι κατασκευασμένη από λευκό βαμβακερό πανί, με ραμμένους και στις δύο όψεις του γαλάζιους σταυρούς. Φαίνεται ότι κατασκευάστηκε εσπευσμένα, καθώς τα υλικά της είναι καθημερινής χρήσης και οι κεντιές ανομοιόμορφες και βιαστικές.
Αμφιπρόσωπη
Από τη στιγμή που δόθηκε η εντολή, απαιτήθηκε ελάχιστος χρόνος για να ολοκληρωθεί. Προφανώς οι επαναστάτες φρόντισαν να κατασκευάσουν πολλά τέτοια λάβαρα, για να εφοδιάσουν όλα τα πολεμικά τμήματά τους. Τελικά όμως μόνον αυτή διασώθηκε.
«Η εν λόγω σημαία ανήκει στον τύπο της λευκής με τον κυανό σταυρό στο κέντρο της, που εμφανίζεται και στη Μάνη την περίοδο της Επανάστασης. Αποτελείται από τεμάχια βαμβακερού υφάσματος, ραμμένα μεταξύ τους. Το μεγαλύτερο εξ αυτών φέρει επίρραπτο τον σταυρό, που απαρτίζεται από λωρίδες βαμβακερού υφάσματος σε γαλάζιο χρώμα. Είναι αμφιπρόσωπη, με την ίδια ακριβώς σύνθεση και στην πίσω όψη της. Από τον τρόπο που είναι ραμμένα τα κομμάτια μεταξύ τους, αλλά και από το γεγονός ότι αυτά έχουν διαφορετικό σχήμα και μέγεθος εξάγεται το συμπέρασμα ότι κατά πάσα πιθανότητα επρόκειτο για “αυτοσχέδια” κατασκευή από υφάσματα καθημερινής χρήσης. Είναι γνωστό ότι, όταν στερούνταν προκατασκευασμένης σημαίας, οι αγωνιστές προέβαιναν στη χρήση μιας πρόχειρης αυτοσχέδιας.
Λόγω της χρήσης της στα πεδία των μαχών αλλά και της μετέπειτα φύλαξής της σε μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες (θερμοκρασία και υγρασία), διατηρείται σε πολύ άσχημη κατάσταση. Μερικές από τις φθορές που παρατηρήθηκαν με μια γρήγορη ματιά είναι σκισίματα και οπές που καταλαμβάνουν όλη την έκταση, απώλεια υλικού σε εκτεταμένο βαθμό, έντονος αποχρωματισμός και ξεθώριασμα του κυανού χρώματος, λεκέδες και απώλεια ελαστικότητας των ινών των υφασμάτων. Μια μελλοντική και ενδελεχής παρατήρηση και μελέτη της σημαίας θα οδηγήσει σίγουρα σε πιο ασφαλή συμπεράσματα» ανέλυσε η συντηρήτρια Μαρία Ρέτσα.
Η δημοσιοποίηση της σημαίας 200 χρόνια από την έναρξη της Επανάστασης είναι ένα ιστορικό γεγονός τεράστιας εθνικής σημασίας, που όμως επετεύχθη ερήμην της επίσημης Πολιτείας και της Επιτροπής 1821-2021, που δεν γνώριζαν καν την ύπαρξή της λόγω αμέλειας και αδιαφορίας. Η σημαία της Κρητικής Επανάστασης του 1821 θα κυματίσει ξανά στη μνήμη των χιλιάδων ηρώων επαναστατών που πολέμησαν με τρομερό σθένος επί 10 ολόκληρα χρόνια, αλλά δεν κατάφεραν να απελευθερώσουν την Κρήτη ούτε να ενωθούν με τη μητέρα Ελλάδα, όπως ήταν ο διακαής πόθος τους!