Μια υπόθεση συζυγοκτονίας που απασχόλησε την επικαιρότητα δεν είναι κάτι συνηθισμένο όταν μεταφέρεται στις σελίδες ενός βιβλίου από την πένα ενός εκ των πρωταγωνιστών της δίκης και, όταν αυτό συμβαίνει, δεν μπορεί παρά να μαγνητίσει τον αναγνώστη.
- Από τον
Γιάννη Κωτσαλά
Το «Εγκλημα στην οδό Ντελακρουά» του Γιώργου Κανιάρη, το οποίο κυκλοφόρησε πριν από λίγες μέρες από τις εκδόσεις ΡΗΣΟΣ, είναι η δική του ματιά στο προσκήνιο και το παρασκήνιο της υπόθεσης που έζησε ο ίδιος ως υπερασπιστής μιας 54χρονης που ομολόγησε από την πρώτη στιγμή ότι σκότωσε τον σύζυγό της και «φλέρταρε» με τα ισόβια. Ομως, τίποτα δεν ήταν όπως φαινόταν με την πρώτη ματιά…
Η «Espresso» έκανε μια προσέγγιση στην πολύκροτη αυτή υπόθεση μέσω του συγγραφέα του βιβλίου, του γνωστού ποινικολόγου Γιώργου Κανιάρη, ο οποίος είχε αναλάβει την υπεράσπιση της κατηγορουμένης. Η άποψή του έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς πριν από αρκετά χρόνια ήταν αστυνομικός αποσπασμένος στην Ιντερπόλ, όμως αποφάσισε να περάσει στην απέναντι όχθη του ποταμού και αποφάσισε να γίνει ποινικολόγος! Ετσι, από διώκτης έγινε υπερασπιστής.
«Η συγγραφή αυτού του βιβλίου είναι βασισμένη, κατ’ αρχάς, σε έναν φόνο. Μέσα από το αρχείο του γραφείου μου, τα ημερολόγια και τις σημειώσεις, επέλεξα να αναδείξω μεταξύ των κακουργηματικών ποινικών υποθέσεων το “Εγκλημα στην οδό Ντελακρουά”, με αλλαγή ονομάτων και απόλυτο σεβασμό στα πρόσωπα. Δεν ήταν μια συνηθισμένη υπόθεση, είχε ιδιαιτερότητες και ανατροπές από την αρχή έως το τέλος. Πράγματι, σπανίζει η συγγραφή μιας ποινικής υπόθεσης από τους πρωταγωνιστές της δίκης και δη από συνηγόρους, εγώ όμως δεν νιώθω πρωταγωνιστής. Προσεγγίζω σχεδόν αφηγηματικά το δικαστικό αυτό θρίλερ» εξηγεί ο κ. Κανιάρης αρχίζοντας τη συζήτησή μας.
Ηταν δηλαδή, όπως καταλαβαίνουμε, μια υπόθεση που σας στιγμάτισε από την πρώτη στιγμή. Γιατί;
Τη μακρινή νύχτα του Γενάρη 2007, ανεβαίνω στον έβδομο όροφο της ΓΑΔΑ για να επισκεφθώ την κατηγορουμένη. Αντικρίζω μια άχρωμη, κακοποιημένη, εξαθλιωμένη γυναίκα. Εμοιαζε να είναι σκιά του εαυτού της. Μόνο τα κατακόκκινα μάτια της έδιναν μια ζωντάνια μέσα στα σκοτεινά κρατητήρια. Αυτή είναι η Ελένα. Αφού μίλησα μαζί της για λίγο, αποφάσισα να την αναλάβω. Για μένα ήταν ένα κάλεσμα, ένιωσα μια εσωτερική δύναμη για την υπεράσπιση αυτής της αδύναμης, τραγικής φιγούρας. Της Πολωνής που σκότωσε τον άντρα της.
Τι θα βρει ο αναγνώστης μέσα στις σελίδες του βιβλίου όπου εξελίσσεται η υπόθεση; Τι θέλετε να του πείτε;
Στο βιβλίο καταγράφονται τα γεγονότα μιας ολόκληρης πενταετίας, αρχής γενομένης από τη σύλληψη της «φόνισσας». Επειτα από έξι ημέρες στα κρατητήρια, αφέθηκε ελεύθερη με σύμφωνη γνώμη ανακριτού και εισαγγελέως. Ακολούθησαν πολύωρες συναντήσεις στο γραφείο και η ετοιμασία για την αντιμετώπιση της βαριάς κατηγορίας της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως που παρέμενε στο κατηγορητήριο, παρόλο που η υπεράσπιση επέμενε από την πρώτη στιγμή για την επιτρεπτή μεταβολή της κατηγορίας. Οι ψυχολογικές μεταπτώσεις της κατηγορουμένης, ο φόβος και η αγωνία της, οι τύψεις που αισθανόταν να την κατατρύχουν, η σκέψη στα δύο παιδιά της. Η Ελένα στο εδώλιο του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου και στη συνέχεια του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Αθηνών, οι εισαγγελικές προτάσεις, οι θέσεις των τακτικών δικαστών και η φωνή των ενόρκων που έδωσαν το δικό τους στίγμα στην έκβαση της υπόθεσης. Η μεταβολή της κατηγορίας και, εν τέλει, η τελεσίδικη απόφαση του Εφετείου που λύτρωσε την πρωταγωνίστρια. Αναδεικνύεται το -επίκαιρο πάντα- ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας και ιδιαίτερα της βίας κατά των γυναικών. Ολα αυτά τα ζει ο αναγνώστης σελίδα σελίδα, παρακολουθώντας ταυτόχρονα τους ρυθμούς και τη λειτουργία ενός μάχιμου δικηγορικού γραφείου.
Ηταν και μια δική σας ανάγκη να καταγράψετε την αλληλουχία των γεγονότων;
Ηταν όντως μια εσωτερική προτροπή η χρονική καταγραφή των γεγονότων με συνέπεια προς όλους τους παράγοντες και τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, με ιδιαίτερη μνεία στις μαρτυρικές καταθέσεις και τις ιατροδικαστικές εκθέσεις, ως την τελική ανατροπή…
Στο κείμενο γίνεται συχνή αναφορά στη διάσταση που έδιναν τα ΜΜΕ, κάτι που έκανε τον κόσμο να προεξοφλεί την απόφαση. Αυτό εισπράξατε;
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κάποιες φορές δεν έχουν τον χρόνο να διασταυρώσουν και να «φιλτράρουν» τις νωπές και εν εξελίξει υποθέσεις. Αυτό συνέβη και στο «Εγκλημα της οδού Ντελακρουά». Ηδη, η Αστυνομία προεξοφλούσε την ισόβια καταδίκη της Ελένα. Για όλους, λοιπόν, συγγενείς, φίλους και τον υπόλοιπο κόσμο, ο Κορυδαλλός ήταν μονόδρομος.
Υπάρχει πίεση που ασκεί στον πυρήνα μιας υπόθεσης η δημοσιοποίησή της μέσω των ΜΜΕ; Και αν ναι, αυτό είναι καλό ή κακό για την απονομή δικαιοσύνης; Δεν σας δίνει αυτό μια αίσθηση για το τι θεωρεί η κοινή γνώμη περί το δικαίου αίσθημα;
Η δημοσιοποίηση είναι αναφαίρετο δικαίωμα των ΜΜΕ, αλλά και υποχρέωση. Αρκεί αυτό να γίνεται στο πλαίσιο της δεοντολογίας και των συνταγματικών εγγυήσεων. Γι’ αυτό, κατά περίπτωση, πιθανόν και «ατυχώς», έχουμε παρεμβάσεις στο έργο της Δικαιοσύνης. Βεβαίως, η ίδια η Δικαιοσύνη αφήνει κενά και για πολιτικές ακόμα παρεμβάσεις. Ενας συνδυασμός εκρηκτικός, που σίγουρα επηρεάζει αρνητικά την κοινή γνώμη. Γενικότερα, τα τελευταία χρόνια κάποιοι -ελάχιστοι ευτυχώς- ανώτατοι δικαστές αφήνουν διαρροές σημαντικών υποθέσεων και προβάρουν κομματικά κοστούμια, αφήνοντας έτσι περιθώριο στους πολιτικούς να θέλουν οι ίδιοι να φορέσουν την τήβεννο. Ετσι, καταρρακώνεται η Δικαιοσύνη, ο κορυφαίος θεσμός της δημοκρατίας.
Μέσα στο κείμενο διακρίνεται μια λεπτομερής αναφορά στους μηχανισμούς και στα στάδια της Δικαιοσύνης. Αυτοί οι μηχανισμοί διευκολύνουν την απονομή δικαίου ή αντίθετα;
Αυτή η πολυετής δικαστική υπόθεση δίνει την ευκαιρία στον συγγραφέα να δώσει ζωντανά και με αντικειμενικό τρόπο την πραγματική διάσταση, την εμπλοκή, τη σύγχυση, την υπερβολή, την αδυναμία των υπηρεσιών και μηχανισμών, σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Εξαρτάται καθαρά από την αντιμετώπιση, το ύφος και τη λειτουργία αυτών των μηχανισμών που κατά περίπτωση άλλοτε διευκολύνει και άλλοτε δυσκολεύει την απονομή του δικαίου. Αυτό που διακρίνω είναι ότι οι προσεγγίσεις σε υποθέσεις ανθρωποκτονιών πρέπει να γίνονται εγκληματολογικά και, εκτός από τις καταθέσεις των ιατροδικαστών, χρειάζεται σίγουρα η συνδρομή ψυχολόγων, ψυχιάτρων, κοινωνιολόγων και άλλων επιστημόνων.
Στην περιγραφή όλης της διαδικασίας διαφαίνεται μια θεατρικότητα ή ένα παιχνίδι ρόλων μεταξύ των δικαστικών λειτουργών. Ισχύει;
Ακριβώς. Αλλωστε, ζωντανή παράσταση είναι, με ακροατήριο. Κάθε δικαστικός λειτουργός έχει την αυτονομία του και έναν πολύ σημαντικό ρόλο, είτε ως εισαγγελέας είτε ως δικαστής. Ομως, από τον ρόλο καθενός εξαρτάται η καταδίκη ή η αθώωση ενός ανθρώπου, δίκαια ή άδικα. Και εδώ είναι το πρόβλημα.
Περιγράψτε μας τη σχέση δικηγόρου, εντολέα, καθώς από τις σελίδες του κειμένου αναδύεται μιας μορφής ταύτιση. Ή όχι;
Δύσκολη. Εξ αντικειμένου, ως ποινικολόγος, πιστεύω ότι απαιτείται προσπάθεια στην έντιμη προσέγγιση αυτής της σχέσης, που αναπτύσσεται και διαμορφώνεται μέσα σε έκτακτες και ειδικές συνθήκες. Μην ξεχνάμε ότι οι συναντήσεις με τους εντολείς μας γίνονται πολλές φορές σε κρατητήρια, φυλακές ή και καταστήματα κράτησης ανηλίκων. Αρα, η σχέση εξαρτάται από την ψυχοσύνθεση κάθε εντολέα, την ειλικρίνεια, το ήθος και την εντιμότητά του. Όντως, με την Ελένα ταυτίστηκα εν πολλοίς, όχι όμως απόλυτα.
Πως αποφάσισε να βγαλει τη στολή και να αφοσιωθεί στη Νομική
Ο Γιώργος Κανιάρης έκανε μια στροφή στην επαγγελματική του καριέρα βγάζοντας τη στολή του αστυνομικού της Ιντερπόλ και φορώντας το κοστούμι του δικηγόρου. Αν και αρχικά έπεσε σε αχαρτογράφητα νερά, κατάφερε σύντομα να συνεργαστεί ή και να βρεθεί αντιμέτωπος στις δικαστικές αίθουσες με τα μεγαλύτερα ονόματα της ποινικής δικηγορίας.
Πώς πήρατε αυτήν την απόφαση;
Ειλικρινά, δεν δυσκολεύτηκα ιδιαίτερα. Αλλωστε, ως συνήγορος σε βαριές ή και «σκληρές» υποθέσεις, από το μικρό έδρανο υπερασπίζομαι με πάθος τα δικαιώματα και τις θέσεις του εντολέως μου, ποτέ όμως το έγκλημα.
Είχα την τύχη και την τιμή, μεταξύ των υπηρεσιών, να περάσω από την Ιντερπόλ και να υπηρετήσω και στο εξωτερικό, στην ελληνική πρεσβεία της Ρώμης. Φοιτώντας παράλληλα στο κρατικό πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης, παρακολούθησα την εξέλιξη της δικαστικής έρευνας Mani Pulite (Καθαρά Χέρια), με επικεφαλής τον Αντόνιο ντι Πιέτρο και, φυσικά, τις δολοφονίες των δικαστών Τζοβάνι Φαλκόνε και Πάολο Μπορσελίνο από τη Μαφία, το 1992. Οι θέσεις ευθύνης και οι εμπειρίες αυτές με έριξαν από την πρώτη στιγμή ώριμα στην ποινική δικηγορία. Ως νομικός, δίδαξα Ποινικό Δίκαιο σε βαθμοφόρους αστυνομικών σχολών. Η αλλαγή ιδιότητας και το πέρασμά μου στη δικηγορία και αργότερα στην Ενωση Ποινικολόγων ήταν πάντα σκέψη και στόχος μου.
Πρώην αστυνομικός, νυν δικηγόρος και πλέον και συγγραφέας… Να περιμένουμε και άλλες μεταφορές στο χαρτί αντίστοιχων υποθέσεων;
Είμαι πάντα ταγμένος στη μάχιμη δικηγορία. Η «φόνισσα της οδού Ντελακρουά» με προέτρεψε να αναδείξω συγγραφικά τη συγκλονιστική αυτή υπόθεση. Η ίδια δεν μένει πια εκεί… Οσον αφορά τη συγγραφή, σίγουρα ανοίγει ένας νέος κύκλος.