Μία από τις σημαντικότερες τελετές της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι αυτή της παρασκευής και καθαγιασμού του Αγίου Μύρου, που γίνεται κάθε δέκα χρόνια στο Φανάρι, ώστε να χρησιμοποιηθεί στο μυστήριο του Χρίσματος, που τελείται μετά το μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος προκειμένου να μεταδοθούν στους βαπτισθέντες τα χαρίσματα και οι δωρεές του Αγίου Πνεύματος.
Και φέτος είναι η χρονιά κατά την οποία τον καθαγιασμό θα τελέσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο μοναδικός Πατριάρχης στην ιστορία της Ορθόδοξης Εκκλησίας ο οποίος θα καθαγιάσει για τέταρτη συνεχή φορά το Αγιο Μύρο. Ο μητροπολίτης Προικοννήσου Ιωσήφ αναφέρει ότι η ιστορία του Αγίου Μύρου έχει τις ρίζες της στην Παλαιά Διαθήκη και στο βιβλίο της Εξόδου (Εξ. 30: 22-27 κ.έ.).
«Και ελάλησε Κύριος προς Μωυσήν λέγων˙ και συ λάβε ηδύσματα, το άνθος σμύρνης εκλεκτής πεντακόσιους σίκλους και κινναμώμου ευώδους το ήμισυ τούτου διακόσιους πεντήκοντα και καλάμου ευώδους διακόσιους πεντήκοντα και ίρεως πεντακόσιους σίκλους του αγίου και έλαιον εξ ελαιών ειν (δηλ. ποσότητα περίπου επτά κιλών) και ποιήσεις αυτό έλαιον χρίσμα άγιον, μύρον μυρεψικόν τέχνη μυρεψού˙ έλαιον χρίσμα άγιον έσται και χρίσεις εξ αυτού την σκηνήν του μαρτυρίου και την κιβωτόν της σκηνής του μαρτυρίου και πάντα τα σκεύη αυτής…»
Αιθέρια έλαια
Στο πέρασμα των αιώνων το Αγιο Μύρο συναντάται με πολλές ονομασίες, όπως «έλαιον», «έλαιον ευχαριστίας», «έλαιον χρίσεως», «χρίσμα ευχαριστίας», «χρίσμα επουράνιον». Σε κάθε περίπτωση, σημαντικά υλικά αποτελούν τα αιθέρια έλαια και βότανα που χρησιμοποιεί η Εκκλησία για την παρασκευή του, πολλά εκ των οποίων είναι δυσεύρετα στις μέρες μας. Οίνος στίφων μέλας, ανθόνερον αρίστης ποιότητας, ροδόσταμον αρίστης, μαστίχη καθαρή, φύλλος ινδικός (σαδέτζ χιντί ή χιντ γιαπραγί), σμύρνα καθαρά (μουρού σαφί) είναι κάποια από τα 57 είδη που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του μύρου. Μάλιστα, με διάφορες παραλλαγές και προσθήκες εμφανίζονται σε καταλόγους από τον 8ο ως και το τέλος του 19ου αιώνα.
«Την Κυριακή των Βαΐων το πρωί, στο τέλος της δοξολογίας, ο Μέγας Εκκλησιάρχης οδηγεί μπροστά στον Πατριάρχη τον Αρχοντα Μυρεψό και τους βοηθούς του (κοσμήτορες μυρεψούς) που φορούν λευκούς χιτώνες (καμιζόλες). Πρόκειται για επιστήμονες, χημικούς, φαρμακοποιούς, ειδικούς περί την αρωματοποιΐα, που συνδυάζουν την πίστη με την επιστήμη, και μέσα σε λειτουργική ατμόσφαιρα και κλίμα προσευχής θα παρασκευάσουν και θα “εψήσουν” με κάθε επιστημονική ακρίβεια το απαραίτητο για το μυστήριο του Χρίσματος, για τα εγκαίνια των ναών και τον καθαγιασμό των ιερών σκευών της θείας λατρείας Αγιο Μύρον.
Θα χρησιμοποιήσουν 57 στοιχεία, που συμβολίζουν το πολυποίκιλο των χαρίτων και χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος, και, καθώς συγκεντρώνονται από τα πέρατα του κόσμου, όλος ο κόσμος συμμετέχει σ’ αυτήν την “Ευχαριστία του Μύρου”, όπως θα τολμούσα να την αποκαλέσω. Μετά τη χειροθεσία ο Πατριάρχης περιβάλλει τον Αρχοντα Μυρεψό με το μετάξινο λέντιο και του φορεί (ομοίως και σ’ όλους τους κοσμήτορες) τον χρυσό επιστήθιο σταυρό, ορατό δείγμα της υψηλής υπουργίας τους. Το 2002 για πρώτη φορά στους μυρεψούς (κοσμήτορες) συγκαταλέχθηκε μία γυναίκα, η Μαρία Οικονόμου, χημικός από την Αθήνα. Μια καινούργια σελίδα στην ιστορία του μύρου» σημειώνει ο σεβασμιότατος, περιγράφοντας τη διαδικασία της παρασκευής.
Ακολούθως σημειώνει ότι «τη Μεγάλη Δευτέρα το πρωί, μετά την Προηγιασμένη, ο Πατριάρχης με τον Μέγα Αρχιμανδρίτη, τον Μέγα Σύγκελο και τους Συνοδικούς Μητροπολίτες μεταβαίνουν στον χώρο της παρασκευής του Αγίου Μύρου, όπου ψάλλουν Μικρό Αγιασμό και ραντίζουν όσους πρόκειται να εργασθούν, τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν, τους λέβητες, τους αμφορείς και τα άλλα απαραίτητα δοχεία και σκεύη. Ο Πατριάρχης ρίχνει το έλαιο και τα πρώτα άνθη και αρώματα στους λέβητες σταυροειδώς. Στη συνέχεια ανάβει τη φωτιά κάτω από τους λέβητες, όπου υπάρχουν φρύγανα, παλαιές εντελώς κατεστραμμένες εικόνες και άλλα καύσιμα υλικά, με το τρικέρι, και κατόπιν αρχίζει την ανάγνωση των Ευαγγελίων από το Κατά Ματθαίον. Μετά τον Πατριάρχη τη σκυτάλη αναγνώσεως των Ευαγγελίων παίρνουν οι Αρχιερείς κατά τη σειρά των πρεσβειών τους, περιβεβλημένοι επιτραχήλιο και ωμόφορο. Τους ακολουθούν κληρικοί και λαϊκοί». Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η διαδικασία γίνεται νυχθημερόν. «Καθώς διαβάζεται το Ευαγγέλιο, κληρικοί και λαϊκοί υπό την επίβλεψη των μυρεψών ανακατεύουν για λίγο το περιεχόμενο των λεβήτων με μακριές ξύλινες κουτάλες, προσευχόμενοι νοερά, και συνεχίζεται μέχρι τη Μ. Τετάρτη, όταν ο Πατριάρχης ρίχνει τα τελευταία αιθέρια έλαια στο μύρο.
Σε αμφορείς
Στη συνέχεια φέρνουν 12 μεγάλους αργυρούς αμφορείς και βάζουν το μύρο. Μεταφέρονται από ιερείς στο Πατριαρχικό Παρεκκλήσιο του Αγίου Ανδρέα, στο Ευγενίδειο. Το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης τα δοχεία του μύρου μεταφέρονται με μεγαλειώδη πομπή στον Πατριαρχικό Ναό, καθώς οι καμπάνες του Πατριαρχείου ηχούν χαρμόσυνα. Οι μεγάλοι αμφορείς τοποθετούνται από τους ιερείς στον σολέα, μπροστά στις εικόνες του τέμπλου. Τα μικρά ασημένια μυροδοχεία πίσω από την Αγία Τράπεζα σε προευτρεπισμένο τραπέζι, οι λήκυθοι γύρω από το θυσιαστήριο. Στη Μεγάλη Είσοδο, μαζί με τα Τίμια Δώρα, θα λιτανευτεί και το μύρο. Όταν πια όλα τελειώσουν, το Αγιο Μύρο είναι έτοιμο να αγιάσει τους πιστούς στα πέρατα του κόσμου. Μετά το “Είη το όνομα Κυρίου ευλογημένον…” σχηματίζεται πομπή και λιτανεύεται το Αγιο Μύρο από τον Πατριαρχικό Ναό μέχρι τον Πύργο του Πατριαρχείου, στο ισόγειο του οποίου είναι το Μυροφυλάκιο, και εκεί εγχύνεται στα μεγάλα δοχεία» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ο μητροπολίτης Προικοννήσου εξέφρασε τη βαθύτατη συγκίνησή του και δήλωσε πως η χαρά του που συμμετείχε στην παρασκευή του μύρου είναι απερίγραπτη. Την ιδιαίτερη χαρά και τιμή του είχε εκφράσει παλαιότερα και ο εκλιπών πλέον φαρμακοποιός Ιωσήφ Κωνσταντινίδης, ο οποίος συμμετείχε τις προηγούμενες τρεις φορές στην ομάδα «μυρεψών» που παρασκεύασε το μύρο.
«Έζησα επί πέντε ημέρες τις ωραιότερες εμπειρίες της ζωής μου, συγκερασμένες από θρησκευτική κατάνυξη και επαγγελματική συνείδηση» είχε αναφέρει με δέος, προσθέτοντας: «Πράγματι νιώθει κανείς υπέροχα όταν παρασκευάζει μυστηριακό υλικό, το οποίο θα καθαγιασθεί με όλη τη μεγαλοπρέπεια, και ειλικρινά αισθάνεται δέος όταν σκέφτεται ότι το ιερό υλικό που παρασκευάσθηκε έχει ως προορισμό να χρίσει νέους ορθόδοξους, νεοφώτιστους χριστιανούς και την ελπιδοφόρα νέα γενιά των Ελλήνων».
Ως τον 8ο αιώνα όλοι οι επίσκοποι είχαν το δικαίωμα να παρασκευάζουν Αγιο Μύρο. Με το πέρασμα των αιώνων όμως το δικαίωμα αυτό περιορίστηκε στους Πατριάρχες και κατόπιν στον Οικουμενικό Πατριάρχη. Στη ζωή της Εκκλησίας η μυροβλυσία είναι μία από τις ενδείξεις της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος, γι’ αυτό δεν είναι λίγες οι φορές που έχει παρατηρηθεί να μυροβλύζουν ιερά λείψανα και ιερές εικόνες.
Σαφέστατα υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο μύρο του χρίσματος και στο μύρο που αναβλύζει από τα λείψανα. Ωστόσο, σημασία έχει ότι το μύρο δείχνει την παρουσία του Αγίου Πνεύματος. Γι’ αυτό χιλιάδες πιστοί μαρτυρούν τα θαύματα που έχουν βιώσει. Άλλωστε το επίθετο «μυροβλύτης» που δίνουμε σε αγίους προκαλεί δέος και ανατριχίλα σε κάθε χριστιανό και τον κάνει να υποκλίνεται στο μεγαλείο των θαυμάτων τους.
Για παράδειγμα, το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου του 1987, ημέρα κατά την οποία η Εκκλησία τιμούσε τη μνήμη του Αγίου Δημητρίου και η Θεσσαλονίκη φορούσε τα γιορτινά της, ο ναός δεχόταν με ανοιχτές τις πόρτες τους νυχτερινούς προσκυνητές, που γονάτιζαν μπροστά στην ασημένια λάρνακα με τα άγια λείψανα του Μυροβλύτου. Δεκάδες πιστοί διαπίστωσαν με έντονα συναισθήματα πίστης και θαυμασμού ότι η λάρνακα του αγίου ήταν λουσμένη από μύρο.
Ο διάκονος που ήταν εκεί το σκούπιζε με βαμβάκι και το μύρο δεν τελείωνε, συνέχιζε να αναβλύζει μυστικά, χωρίς να υπάρχει κάποια ορατή πηγή. Η ευωδία είχε πλημμυρίσει όλον τον ναό και ξεχείλιζε από τις ανοιχτές πόρτες προς την οδό Αγίου Δημητρίου, προσελκύοντας τους περαστικούς, που έσπευδαν να δουν τι συμβαίνει και από πού προέρχεται η ευωδία αυτή. Μάλιστα, οι προσκυνητές διαπίστωσαν ότι όλες οι εικόνες του ναού σε προσκυνητάρια ή στο τέμπλο ανέβλυζαν μύρο.