Στην παραίτησή του ο Κώστας Α. Καραμανλής αναφέρει πως έκανε τα πάντα για να βελτιώσει την κατάσταση στους σιδηροδρόμους. Ωστόσο, τα ντοκουμέντα και τα στοιχεία που έρχονται στο φως της δημοσιότητας αναδεικνύουν εγκληματικές παραλείψεις και ευθύνες για καθυστερήσεις εγκατάστασης των απαραίτητων συστημάτων ασφαλείας, που θα απέτρεπαν τραγικά δυστυχήματα όπως αυτό που συνέβη το βράδυ της Τρίτης στα Τέμπη.
Τα ντοκουμέντα είναι πολλά και μιλούν, προαναγγέλλοντας ραγδαίες εξελίξεις για όλους όσοι ευθύνονται για τους δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Για όλους όσοι κρύβονται πίσω από τον θρήνο και τον πόνο όσων έχασαν τα παιδιά τους από τη μια στιγμή στην άλλη. Μπορεί ο σταθμάρχης, πρώην αχθοφόρος του ΟΣΕ, να παραδέχτηκε το εγκληματικό του λάθος, όμως αυτό σε καμία περίπτωση δεν αναιρεί τις ευθύνες της Πολιτείας για τα εγκλήματα που έχουν γίνει στις μεταφορές και στους σιδηροδρόμους.
Στις αρχές Φεβρουαρίου, οι εργαζόμενοι στον σιδηρόδρομο, σε μια προφητική δημόσια ανακοίνωσή τους, τόνιζαν πως «δεν θα περιμένουμε το δυστύχημα που έρχεται για να τους δούμε να χύνουν κροκοδείλια δάκρυα, κάνοντας διαπιστώσεις», καλώντας την κυβέρνηση και τους αρμοδίους να κάνουν όσα οφείλουν για την ασφάλεια εργαζομένων και επιβατών. «Οσο δεν παίρνονται μέτρα προστασίας στους εργασιακούς χώρους για την ασφαλή λειτουργία και κυκλοφορία των τρένων, τα ατυχήματα δεν έχουν τελειωμό» ανέφεραν μεταξύ άλλων στην ανακοίνωσή τους οι σιδηροδρομικοί της ΔΕΣΚ.
Σημαδιακή παραίτηση
Στο φως της δημοσιότητας επανήλθε χθες η επιστολή παραίτησης του τότε προέδρου της επιτροπής ETCS, αρμόδιας για τα έργα σηματοδότησης και ασφάλειας στο σιδηροδρομικό δίκτυο. Στην επιστολή, που έστειλε στη διοίκηση της ΕΡΓΟΣΕ στις 27 Απριλίου 2022, ο Χρήστος Κατσιούλης σημειώνει μεταξύ άλλων ότι στο παρελθόν είχε ενημερώσει τη διοίκηση της εταιρίας «για όλα τα τεχνικά θέματα που προκάλεσαν και προκαλούν αδικαιολόγητες καθυστερήσεις στην υλοποίηση των συμβάσεων ανάταξης της σηματοδότησης 717/14 και ETCS επί γραμμής 10005/07».
Η συγκεκριμένη σύμβαση (717/14) αφορούσε την ανάταξη της σηματοδότησης στο σιδηροδρομικό δίκτυο και κανονικά θα έπρεπε να είχε υλοποιηθεί μέχρι το 2016, κάτι που δεν συνέβη ποτέ. Ο Χρήστος Κατσιούλης μίλησε επίσης για τη δυνατότητα κίνησης αμαξοστοιχιών με ταχύτητα 200 χιλιομέτρων την ώρα σε συγκεκριμένο τμήμα του δικτύου, το Οινόη – Τιθορέα, «χωρίς σε αυτό να υπάρχει καμία ένδειξη της κατάστασης της γραμμής, ακόμα και θραύση αυτής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην ασφάλεια κυκλοφορίας των τρένων». Επιπλέον, σε έγγραφό του προς τον διευθυντή Εργων είχε εκφράσει τη διαφωνία του με τα αναγραφόμενα στα πορίσματα του εμπειρογνώμονα «και τις αμφιβολίες μου για το πόσο ο ίδιος είναι γνώστης της λειτουργίας των καλωδιακών συστημάτων αλληλεξάρτησης σηματοδότησης (RRi)».
«Ολα χειροκίνητα»
Λίγες ώρες μετά την τραγωδία, ο πρόεδρος των μηχανοδηγών Κώστας Γενηδούνιας αποκάλυψε ότι όλα στα τρένα εν έτει 2023 γίνονται χειροκίνητα. «Δεν λειτουργεί τίποτα, γίνονται όλα χειροκίνητα, είμαστε στο manual και σε όλο τον άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη. Ούτε τα φωτοσήματα λειτουργούν. Αν λειτουργούσαν, οι μηχανοδηγοί θα έβλεπαν τα κόκκινα σήματα και θα σταματούσαν εγκαίρως» είπε στην ΕΡΤ. Στην ερώτηση αν αυτό σημαίνει ότι οι μηχανοδηγοί κινούνται στα τυφλά, ο πρόεδρος των μηχανοδηγών απάντησε ότι «οι πληροφορίες δίνονται από σταθμάρχη σε σταθμάρχη μέσω ασυρμάτου. Μας λέει ο σταθμάρχης στην Αθήνα “θα πάτε μέχρι το μενίδι, μετά μέχρι την Οινόη”, συνολικά αυτό γίνεται 15 φορές από Αθήνα για Θεσσαλονίκη». Κατά τον ίδιο, «υπάρχουν ηλεκτρονικά συστήματα, δεν λειτουργούν. Ρωτήστε τους υπευθύνους».
Ερωτηθείς για τις συνθήκες του δυστυχήματος είπε ότι «στο σημείο έχει διπλή γραμμή – ένα ανεβαίνει, ένα κατεβαίνει. Δεν ξέρω γιατί τα τρένα βρέθηκαν στην ίδια γραμμή». «Εμείς ακολουθούμε εντολές. Οπου μας πουν πηγαίνουμε. Σε όλο το μήκος της διαδρομής είναι διπλή η γραμμή. Αν σε κάποιο σημείο γίνονται έργα, υπάρχουν διακλαδώσεις. Ολα γίνονται χειροκίνητα και εμπειρικά. Είναι χρόνια που δεν λειτουργούν τα συστήματα» κατέληξε, μιλώντας στην ΕΡΤ, ο πρόεδρος των μηχανοδηγών του ΟΣΕ. Λίγη ώρα αργότερα, ο γραμματέας της ΓΣΕΕ Νίκος Κιουτσούκης κατήγγειλε την έλλειψη συγχρόνων συστημάτων GPS από τον σιδηρόδρομο, που θα έδειχναν πού ακριβώς είναι κάθε τρένο.
«Είναι διαχρονικό το έγκλημα με τα σιδηροδρομικά έργα» ανέφερε και πρόσθεσε: «Να θυμίσω ότι από το 1975 αγωνίζεται η χώρα μας να φτάσει σε ένα δίκτυο υψηλών ταχυτήτων, μέχρι δηλαδή 200 χλμ., όταν σε άλλες χώρες παλεύουν για 500χλμ. Με μια διπλή γραμμή, άξονα ΠΑΘΕ, που δεν έχει ολοκληρωθεί εδώ και χρόνια, ενώ τα σύγχρονα συστήματα GPS δεν έχουν τοποθετηθεί ακόμα, δεν λειτουργούν». Μάλιστα, όπως αποκάλυψε, «κάποια έχουν αγοραστεί πολύ πριν, από το 2000».
Ο γραμματέας της ΓΣΕΕ ανέφερε επιπλέον ότι «δεν μπορώ να διανοηθώ ότι έχουμε τη μοναδική σιδηροδρομική εταιρία μεταφορών ιδιωτικοποιημένη, τη μοναδική σιδηροδρομική εταιρία επισκευών ιδιωτικοποιημένη και ότι ο ΟΣΕ δεν έχει τα χρήματα που απαιτούνται για να συντηρεί το δίκτυό του. Δεν είναι σημερινό φαινόμενο, είναι διαχρονικό, και η ευθύνη όλων των κυβερνήσεων ήταν αυτή». Επιπλέον υπογράμμισε ότι «τα χρήματα τα οποία έχουν δαπανηθεί είναι παρά πολλά. Για παράδειγμα, στη Γαλλία έχουν δαπανηθεί 5 δισ., ενώ εδώ πάνω από 15 δισεκατομμύρια έχουν ξοδευτεί και δεν έχουμε σιδηρόδρομο».
Στο Ευρωδικαστήριο
Χθες, όμως, έγινε γνωστό πως δεν έχουν περάσει ούτε 15 ημέρες από τότε που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωδικαστήριο επειδή δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις που υπέχει, δυνάμει της οδηγίας για τη δημιουργία ενιαίου ευρωπαϊκού σιδηροδρομικού χώρου (2012/34/Ε.Ε.). Η συγκεκριμένη οδηγία διευκρινίζει ότι τα κράτη-μέλη έπρεπε να εξασφαλίσουν τη σύναψη συμβατικής συμφωνίας μεταξύ της εθνικής αρμόδιας Αρχής και του διαχειριστή σιδηροδρομικής υποδομής το αργότερο έως τις 16 Ιουνίου 2015, και τη δημοσίευσή της εντός ενός μηνός. Η σύναψη και δημοσίευση της εν λόγω συμφωνίας θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική για τη διαφάνεια των επικείμενων έργων στο δίκτυο σιδηροδρομικής υποδομής.
Η δε ιστορία με τα ελβετικά «σαπάκια» δεν μπορεί να λείπει από τη σχετική λίστα. Ο τέως -πλέον- υπουργός Μεταφορών και η ΤΡΑΙΝΟΣΕ φρόντισαν να φέρουν το τρένο ETR-470, που αποτελούσε τον μεγαλύτερο πονοκέφαλο των Ελβετών, καθώς είχαν καθυστερήσεις, βλάβες και ακυρώσεις δρομολογίων. Το εντυπωσιακό είναι πως, στο τέλος, οι Ελβετοί τα έστειλαν για παλιοσίδερα, όμως οι Ιταλοί τα έφεραν στην Ελλάδα και τα παρουσιάζουν ως υπερσύγχρονα.
Για ανθρωποκτονία από αμέλεια κατηγορείται ο σταθμάρχης, που παραδέχτηκε το λάθος του
Αμεση ήταν η παρέμβαση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ισίδωρου Ντογιάκου, ο οποίος με εντολή του ανέθεσε την εποπτεία των ερευνών για το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη στον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Εφετών Λάρισας Σταμάτη Δασκαλόπουλο. Αυτό σημαίνει πως η προανάκριση για τη σύγκρουση θα διενεργηθεί με την εποπτεία ανώτατου εισαγγελικού λειτουργού.
Για την ώρα ο 59χρονος σταθμάρχης κατηγορείται -εκτός των άλλων- για ανθρωποκτονία από αμέλεια (άρθρο 302 του Ποινικού Κώδικα), σωματική βλάβη από αμέλεια (άρθρο 314 του Π.Κ.) και επικίνδυνες παρεμβάσεις στη συγκοινωνία μέσων (άρθρο 291 του Π.Κ.). Ο συλληφθείς σταθμάρχης της Λάρισας στην πολύωρη κατάθεσή του παραδέχτηκε το λάθος του και απέδωσε το συμβάν στην «κακιά ώρα».
Οπως αναφέρουν πηγές, αν ο σταθμάρχης είχε αντιληφθεί ότι τα δύο τρένα κινούνταν στην ίδια γραμμή, θα είχε δώσει εντολή και στα δύο να ακινητοποιηθούν και θα έπρεπε να κάνει οπτικό έλεγχο, όπως προβλέπεται. Πάντως, στο πλαίσιο της έρευνας έχει ζητηθεί από τον ΟΣΕ, αν υπάρχει μαγνητοφωνημένη η συνομιλία μεταξύ σταθμάρχη και μηχανοδηγών, να απομαγνητοφωνηθεί και να παραδοθεί στις Αρχές.
Διαφαινόμενα αδικήματα
Ωστόσο, στο πλαίσιο της προανάκρισης ερευνάται μια σειρά από σοβαρά αδικήματα κακουργηματικoύ χαρακτήρα, που πιθανότατα θα φέρουν ενώπιον των Αρχών και άλλα άτομα, αν προκύψει ότι εμπλέκονται στο πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα. Τα διαφαινόμενα αδικήματα είναι κακουργηματικού χαρακτήρα, όπως η διατάραξη της ασφάλειας συγκοινωνιών από την οποία προκλήθηκε θάνατος, που επισύρουν ποινές από πρόσκαιρη κάθειρξη δέκα ετών μέχρι και ισόβια, σύμφωνα και με τις τελευταίες αλλαγές του Ποινικού Κώδικα.
Επίσης, ερευνάται εάν και για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας προκύπτει ενδεχόμενος δόλος, γεγονός που, αν θεμελιωθεί, μπορεί να αναβαθμίσει την αξιόποινη πράξη και να την καταστήσει κακούργημα. Μόλις ολοκληρωθεί η προανάκριση οι εισαγγελικές Αρχές θα αποφασίσουν εάν θα προχωρήσουν στην άσκηση ποινικών διώξεων για την υπόθεση και εις βάρος ποιων προσώπων.