Την ώρα που ευρωπαϊκά αναγνωρισμένες υπηρεσίες, όπως το σύστημα Copernicus, υποστηρίζουν πως το φετινό καλοκαίρι ήταν ένα από τα πιο θερμά των τελευταίων δεκαετιών, και ενώ το Εθνικό Παρατηρητήριο Δασικών Πυρκαγιών κάνει λόγο για 1.700.000 στρέμματα που έγιναν στάχτη ως τις 31 Αυγούστου από την πύρινη λαίλαπα, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αναπτύχθηκε ένα πρόγραμμα που μπορεί να εντοπίζει σε πραγματικό χρόνο την εκδήλωση και να βοηθά στη διαχείριση δασικών πυρκαγιών.
- Από την Ιωάννα Τσέφλιου
Πρόκειται για το καινοτόμο σύστημα τηλεμετρίας Maestro, που σκοπό έχει την εκτίμηση έναρξης, ανίχνευσης και εξάπλωσης μιας πυρκαγιάς, με βάση τις μετρήσεις των καιρικών συνθηκών, που συλλέγονται από αισθητήρες, οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί σε δασικές εκτάσεις. Αποτελεί τη λύση στο τεράστιο πρόβλημα της εξάπλωσης των πυρκαγιών που πλήττουν την ηπειρωτική και τη νησιωτική Ελλάδα, ειδικά τους θερινούς μήνες, με ανυπολόγιστες καταστροφές τόσο στο περιβάλλον όσο και στις ανθρώπινες περιουσίες.
Το Maestro αναπτύχθηκε από το Εργαστήριο Δικτύων και Συστημάτων Επικοινωνιών και τον Τομέα Λογισμικού, Υλικού και Θεμελιώσεων του Τμήματος Πληροφορικής του ΑΠΘ και το Εργαστήριο Υλωρικής του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ σε συνεργασία με την εταιρία Pragma IoT.
Αισθητήρες χαμηλού κόστους
Αναλυτικά αυτό το ολοκληρωμένο σύστημα συνδυάζει τεχνολογίες διαδικτύου των αντικειμένων (IoT) -κόμβους αισθητήρων χαμηλού κόστους και περιορισμένης κατανάλωσης ενέργειας με επικοινωνία LoRaWAN- για τη συλλογή και εν συνεχεία την επεξεργασία μετρήσεων από το δασικό περιβάλλον σε υποδομή cloud, με σκοπό την έγκαιρη ενημέρωση των αρμόδιων υπηρεσιών σε πραγματικό χρόνο. Μάλιστα, το νέο εργαλείο αναμένεται μέσα στον Οκτώβριο να δοκιμαστεί στο Αγρόκτημα του ΑΠΘ, στη συνοικία του Φοίνικα, με ελεγχόμενη πρόκληση φωτιάς, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητά του και να εντοπιστούν τυχόν ατέλειες.
Το πλεονέκτημά του σε σχέση με τα συστήματα από τα οποία η Πολιτική Προστασία αντλεί πληροφορίες για την έκδοση των χαρτών πρόβλεψης κινδύνου εκδήλωσης πυρκαγιάς συνίσταται στο γεγονός ότι παρέχει σε πραγματικό χρόνο γεωγραφικά εντοπισμένη πληροφορία μέσα από το δάσος. Παράλληλα, σε περίπτωση που ξεσπάσει φωτιά, οι κόμβοι αισθητήρων λειτουργούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης με συχνότερες μετρήσεις όχι μόνο για την πρόβλεψη της εξάπλωσής της, αλλά και για την αποτελεσματική διαχείριση των δυνάμεων πυρόσβεσης και του πληθυσμού.
Μιλώντας αποκλειστικά στην «Espresso», o καθηγητής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ Αλέξανδρος Δημητρακόπουλος, που έχει αναλάβει να επιβλέψει την πειραματική εφαρμογή που θα πραγματοποιηθεί, εξηγεί πως πρόκειται για μία πολύ σημαντική τεχνολογική εξέλιξη, ένα ελληνικό project που επιτρέπει τη λήψη μετρήσεων μέσω της ασύρματης μετάδοσης και την ανάλυση των δεδομένων σε πραγματικό χρόνο. Ως εκ τούτου, εξάγοντας τάχιστα τα αποτελέσματα εκείνα που χρειάζονται οι αρμόδιες υπηρεσίες ώστε να κινητοποιηθούν για την κατάσβεσή της.
«Υποβάλαμε σχετική αίτηση για χρηματοδότηση κυρίως των αισθητήρων, από το πρόγραμμα Ερευνώ – Καινοτομώ – Δημιουργώ Β’ κύκλου του ΕΣΠΑ, και έγινε δεκτή. Ετσι, προχωρήσαμε αμέσως στο εγχείρημα αυτό για το οποίο είμαστε πολύ υπερήφανοι. Πρόκειται για ένα πάντρεμα της σύγχρονης τεχνολογίας με τον παραδοσιακό τρόπο καταπολέμησης της δασικής πυρκαγιάς. Επί της ουσίας, υπάρχουν διασκορπισμένοι αισθητήρες (σένσορες) σε μία δασική έκταση, μέσω των οποίων λαμβάνουμε πολλαπλά στοιχεία, όπως η θερμοκρασία, η ένταση και η διεύθυνση του αέρα, τα ποσοστά υγρασίας. Σε περίπτωση που ξεσπούσε πυρκαγιά, οι αισθητήρες μέσω του LoRaWAN θα χτυπούσαν και η ειδοποίηση θα εμφανιζόταν στο cloud.
Ενα ιδιαίτερα θετικό στοιχείο δε είναι πως το σύστημα είναι ασύρματο, χωρίς καλωδιώσεις» σημειώνει ο καθηγητής και προσθέτει: «Οι μετρήσεις του δικτύου αποτελούν στοιχεία που μας βοηθούν να γνωρίζουμε την επικινδυνότητα. Ως εκ τούτου, τη στιγμή που εκδηλώνεται πυρκαγιά, αυξάνεται η θερμοκρασία και στέλνεται η ένδειξη. Παράλληλα, το σύστημα παρακολουθεί την πορεία της πυρκαγιάς, ώστε να είναι σε θέση οι ομάδες πυρόσβεσης να επιχειρήσουν με ακρίβεια στην τοποθεσία που πρέπει».
Απαιτείται δουλειά
Βέβαια, ο κ. Δημητρακόπουλος έκανε σαφές πως πρόκειται για ένα πιλοτικό πρόγραμμα, καθώς ακόμη απαιτείται δουλειά ώστε οι αισθητήρες του Maestro να φτάσουν στη βέλτιστη κατάσταση και να εξάγουν ασφαλή συμπεράσματα. «Η πειραματική εφαρμογή θα γίνει σε λίγες ημέρες στον Δασοβοτανικό Κήπου του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται στην ανατολική Θεσσαλονίκη, στην περιοχή του συνοικισμού Φοίνικα.
Εκεί θα δούμε τη λειτουργία του συστήματος και τον βαθμό ευαισθησίας των αισθητήρων. Θα τοποθετηθεί μεγάλος αριθμός αισθητήρων, οι οποίοι θα είναι διασκορπισμένοι εντός της δασικής περιοχής του Κήπου και θα σχηματίζουν, με λίγα λόγια, ένα ασύρματο δίκτυο. Με τον τρόπο αυτό θα ελέγξουμε αν θα σταλούν οι ενδείξεις στο cloud κατά την έναρξη της ελεγχόμενης πυρκαγιάς» τόνισε ο καθηγητής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος σχετικά με την πειραματική εφαρμογή του συστήματος Maestro, η οποία αναμένεται να έχει πραγματοποιηθεί μέχρι το τέλος του μήνα.
Σε ερώτηση αν θα μπορούσε το καινοτόμο σύστημα που ανέπτυξαν οι άνθρωποι του ΑΠΘ να αποτελέσει βασικό εργαλείο της Πολιτείας για την πρόβλεψη κινδύνου πυρκαγιάς σε δασικές εκτάσεις, ο κ. Δημητρακόπουλος απάντησε πως η Πολιτική Προστασία έχει ήδη εκφράσει ενδιαφέρον για να το συμπεριλάβει στις πρακτικές της. «Στην περίπτωση που το σύστημα καταστεί λειτουργικό, θα υπάρξει επικοινωνία με την Πολιτική Προστασία, που ήδη μας έχει κάνει νύξη. Αποβλέπουμε για αρχή σε χρηματοδότηση για την τοποθέτηση των αισθητήρων στο Σέιχ Σου, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα κινδυνεύσει από ενδεχόμενη πυρκαγιά» απάντησε σχετικά με ενέργειες που θα γίνουν, ενώ κατέληξε επισημαίνοντας πως στο μέλλον η ομάδα του ΑΠΘ επιδιώκει να κατασκευάσει κι άλλους, πιο σύγχρονους αισθητήρες, ώστε να επιτευχθούν πιο έγκυρες μετρήσεις και να αντιμετωπιστούν οι δασικές πυρκαγιές, που αποτελούν ένα ακανθώδες ζήτημα για τη χώρα μας.
Κλείνοντας, ο ίδιος έκανε ιδιαίτερη μνεία στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας που εργάστηκαν σκληρά ώστε να βγει αυτό το αποτέλεσμα: «Ο Παναγιώτης Κατσαρός, αναπληρωτής καθηγητής Τμήματος Πληροφορικής ΑΠΘ, ανέλαβε τον ρόλο του συντονιστή, καθώς ήταν ο εμπνευστής του Maestro. Ακόμη, την ομάδα συμπλήρωσαν μεταξύ άλλων ο Πέτρος Νικοπολιτίδης, ο Λευτέρης Αγγελής και ο Γιώργος Παπαδημητρίου». Το σύστημα τηλεμετρίας Maestro παρουσιάστηκε σε ειδική ημερίδα που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 28 Σεπτεμβρίου 2023, στις 11, στο Τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ, στη Σχολή Θετικών Επιστημών.