Την ώρα που οι επιστήμονες παρακολουθούν τη σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη και συνιστούν ψυχραιμία, ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πάτρας Αβραάμ Ζεληλίδης εκφράζει την πεποίθησή του ότι τα διαδοχικά χτυπήματα του Εγκέλαδου συνδέονται με ηφαιστειακή δραστηριότητα.
«Οπως βυθίζεται η Αφρική κάτω από την Ευρώπη σε ένα τόξο που περνάει νότια της Κρήτης, βυθιζόμενη η Αφρική σε ένα βάθος περίπου 80 χιλιομέτρων αρχίζει και λιώνει το υλικό και έτσι δημιουργείται ένα αντίστοιχο τόξο, το ηφαιστειακό τόξο, που πιάνει τα Μέθανα, τη Μήλο, τη Νίσυρο και φτάνει μέχρι το Σουσάκι. Αρα, λοιπόν, είναι γνωστό ότι τα ηφαίστεια είναι ενεργά. Εχουν να δώσουν πολύ καιρό εκρήξεις. Μόνο της Σαντορίνης είναι που λειτουργεί ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Τα υπόλοιπα δεν έχουν δώσει δραστηριότητες, αλλά εμείς θεωρούμε ότι το ηφαιστειακό τόξο είναι ενεργό και ανά πάσα στιγμή μπορούν να ενεργοποιηθούν και τα υπόλοιπα» αναφέρει ο ειδικός, ενώ επισημαίνει πως στη θεωρία η εξέλιξη ενός ηφαιστείου περνάει από διάφορα στάδια.
«Το στάδιο της ηρεμίας, το στάδιο της μικρής δραστηριότητας και της έντονης, μέχρι να φθάσουμε στην έκρηξη» τονίζει, συμπληρώνοντας ότι η διάρκεια του κάθε σταδίου δεν είναι σαφής. «Καταγράφουμε αυτήν τη σεισμική δραστηριότητα. Οταν δηλαδή δεν έχουμε καθόλου σεισμούς, όταν οι σεισμοί πληθαίνουν, αυξάνονται κ.λπ. Για μένα θεωρώ ότι αυτή η σεισμική δραστηριότητα συνδέεται με την άνοδο της λάβας από κάτω προς τα πάνω. Θεωρώ ότι αυτή είναι η αιτία που έχουμε τέτοια έντονη σεισμική δραστηριότητα. Η αλήθεια είναι ότι παρακολουθώντας τη σεισμική ακολουθία, φαίνεται ότι είμαστε κοντά ή στο τελείωμα ή στην έκρηξη» σημειώνει ο κ. Ζεληλίδης και προσθέτει:
«Πρακτικά, αυτό σημαίνει πως σιγά σιγά ανεβαίνοντας η λάβα υπάρχουν αυτές οι διαρρήξεις, υπάρχουν οι σεισμοί. Αλλά δεν είναι πάντα έτσι. Υπάρχουν πολλές φορές περιπτώσεις που αυτή η δραστηριότητα εκτονώνεται, αυτή η πίεση από κάτω προς τα πάνω και σταματάει. Εκτονώνεται επειδή η λάβα όπως ανεβαίνει έχει μέσα της υδρατμούς, αέρια, είναι υπό πίεση και μέσα από τα σπασίματα αυτά αρχίζουν και βγαίνουν αυτά στην ατμόσφαιρα, οπότε εκτονώνεται. Επίσης, έχει να κάνει με τη χημική σύσταση της λάβας. Η Σαντορίνη έχει δώσει διαφορετικού είδους εκρήξεις, και ήρεμες και εκρηκτικές. Εχει να κάνει με το ιξώδες του μάγματος. Αν είναι πιο ελαφρύ, εάν είναι πιο συμπαγές, μπορεί να δώσει κάποιες ροές ήσυχες, χωρίς να καταλάβουμε εκρήξεις, αλλά μπορεί να δώσεις και εκρήξεις. Αρα, λοιπόν, επειδή δεν ξέρουμε τη χημική σύσταση αυτήν τη στιγμή, θεωρώ ότι δεν ξέρουμε και πώς θα συμπεριφερθεί. Αν θα εκτονωθεί και πώς θα εκτονωθεί. Το 2011, με μία μικρή έκρηξη, δεν δημιούργησε προβλήματα».
Στο πλαίσιο αυτό, εκφράζει την πεποίθησή του πως δεν είναι εφικτό να πάρουμε στοιχεία από ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο, του οποίου δεν βλέπουμε τη λάβα. «Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να βλέπεις τα αέρια που βγαίνουν επάνω και αν εκτονώνεται ή όχι. Γι’ αυτό έχουν στήσει έναν μηχανισμό παρακολούθησης της εξέλιξης, αλλά είναι παρακολούθηση. Δηλαδή, είναι προληπτικά τα μέτρα. Να πάει η ΕΜΑΚ, να αδειάσουν οι πισίνες, να προστατεύσουν τον κόσμο. Το πώς θα εξελιχθεί αυτή η κατάσταση κανένας δεν το ξέρει» υποστηρίζει ο κ. Ζεληλίδης, ενώ στη συνέχεια προσθέτει:
«Να πω μόνο το εξής: Τελευταία διαβάζω κι εγώ ότι, για παράδειγμα, η Εξοδος του Μωυσή μπορεί να συνδέεται με μία έκρηξη που δημιουργήθηκε, ένα μεγάλο τσουνάμι. Αποσύρθηκε η θάλασσα και μετά πλημμύρισε ξανά. Τέτοιο ήταν και της μινωικής έκρηξης. Δηλαδή ένα τεράστιο τσουνάμι, που κατέστρεψε ολόκληρο πολιτισμό. Δεν ξέρεις πώς θα εξελιχθεί. (…) Και νομίζω ότι γι’ αυτό γίνονται κάθε μέρα συσκέψεις και κόντρα συσκέψεις παρακολουθώντας το σεισμικό φαινόμενο, να δουν πώς εξελίσσεται και αν εκτονώνονται οι πιέσεις. Δεν ξέρω αν έχει έξοδο αερίων. Προφανώς, κάποιοι καταγράφουν αυτό. Δηλαδή, αν πράγματι τα αέρια βγαίνουν μέσα από το Κολούμπο, σημαίνει ότι μπορεί να εκτονωθεί η πίεση και να σταματήσει αυτή η διαδικασία».
Σε ερώτηση πόσο μπορεί να διαρκέσει μια τέτοια διαδικασία χωρίς να εκτονωθεί εκρηκτικά, όταν, για παράδειγμα, το 2011 κράτησε επί μήνες το διάστημα των μικροδονήσεων, ο καθηγητής απαντά πως τότε ήταν μικρότερες οι δονήσεις: «Γι’ αυτό λέω ότι σήμερα βρισκόμαστε σε ένα επόμενο στάδιο. Αρα η λάβα κοντεύει να ανέβει. Σπάνε τα πετρώματα, δημιουργούνται οι σεισμοί. Αν, λοιπόν, κάποια στιγμή σταματήσουν οι σεισμοί, σημαίνει ότι πιθανά να έχει εκτονωθεί το φαινόμενο, άρα δεν ανεβαίνει ακόμα η λάβα. Γι’ αυτό το παρακολουθούμε με τόσο προσοχή, για να δουν πώς εξελίσσεται. Αλλά δεν μπορείς να παρέμβεις. Αυτό είναι το θέμα». Κληθείς, δε, να σημειώσει τα στοιχεία εκείνα που υποδηλώνουν ότι μπορεί να οδηγείται ένα ηφαίστειο σε έκρηξη, αναφέρει επιγραμματικά τη σταδιακή αύξηση των σεισμικών δονήσεων, την έκλυση αερίων, τις μετακινήσεις εδαφών και την αύξηση της θερμοκρασίας:
«Είναι κάποια κριτήρια που παρακολουθούμε. Δηλαδή, όσο ανεβαίνει το μάγμα προς τα επάνω τόσο αυξάνεται και το νερό των θερμών πηγών, το νερό που πίνουμε. Εκεί δεν μπορούμε να το μετρήσουμε. Η έξοδος των αερίων αν αυξάνεται ή όχι. Δεν ξέρω αν το μετράνε. Το τρίτο είναι οι σεισμικές δονήσεις. Βεβαίως, έχουν αυξηθεί. Το τέταρτο μένει να είναι η έκρηξη. Η χημική σύσταση, αν η έκρηξη είναι εκρηκτική ή αν είναι ήρεμη. Υπάρχουν διάφορα κριτήρια. Τώρα, το γεγονός ότι το Κολούμπο είναι υποθαλάσσιο δημιουργεί θέμα, γιατί δεν μπορείς να το παρακολουθήσεις εύκολα. Μόνο με μηχανήματα».
Η καλντέρα του Κολούμπου απέκτησε «παρέα»
Τέσσερα «μικροσκόπια» στην καρδιά του ηφαιστείου Κολούμπου τοποθέτησε ερευνητική ομάδα, σε μια προσπάθεια να μελετηθεί εν μέσω των αλλεπάλληλων σεισμικών δονήσεων των τελευταίων ημερών στη Σαντορίνη. Συνολικά τέσσερις υποθαλάσσιοι φορητοί σεισμογράφοι νέας τεχνολογίας τοποθετήθηκαν χθες στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο αλλά και δίπλα στο ρήγμα της Ανύδρου που φαίνεται πως έχει… ξυπνήσει. Τους σεισμογράφους εγκατέστησε μέσα στην καλντέρα του Κολούμπου και δίπλα στο υποθαλάσσιο ρήγμα της Ανύδρου διεθνής ομάδα ερευνητών, στην οποία συμμετέχουν επιστήμονες από το Κέντρο Ωκεάνιων Ερευνών GEOMAR Helmholtz του Κιέλου και το πανεπιστήμιο του Πότσνταμ, σε συνεργασία με την καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ Εύη Νομικού.
Η διεθνής ερευνητική ομάδα είναι στη Σαντορίνη συμμετέχοντας στην ωκεανογραφική αποστολή MSM132, η οποία εξετάζει τα υποθαλάσσια ηφαιστειακά κέντρα της Σαντορίνης, σε μια προσπάθεια να εξηγήσει τις γεωλογικές διεργασίες. Οι υποθαλάσσιοι σεισμογράφοι είναι εξοπλισμένοι με ειδικούς σένσορες, που μετρούν τη σεισμικότητα του χώρου, τις μετακινήσεις του εδάφους και τις φυσικοχημικές παραμέτρους του νερού. «Η ερευνητική αποστολή ήταν προγραμματισμένη να γίνει, ωστόσο οι επιστήμονες που δουλεύουμε στην περιοχή είμαστε παρόντες και αναλύουμε συνεχώς τα δεδομένα που προκύπτουν από τη σεισμική δραστηριότητα για να ενημερώνουμε τις Αρχές και τους κατοίκους» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Εύη Νομικού.
Οι σεισμογράφοι αυτοί θα παραμείνουν στον υποθαλάσσιο χώρο για τέσσερις ημέρες και στη συνέχεια θα ανασυρθούν για να αναλυθούν τα δεδομένα. «Ο στόχος μας με αυτές τις μετρήσεις είναι να συλλέξουμε σε σύντομο χρονικό διάστημα δεδομένα για τη μικροσεισμικότητα της περιοχής, τα οποία θα συνδυαστούν με τους χερσαίους σεισμογράφους, έτσι ώστε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα στην ανάλυση των σεισμών» τονίζει η καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα συνδυαστούν με τις μετρήσεις του υποθαλάσσιου παρατηρητηρίου SANTORY και θα αναλυθεί η συμπεριφορά του υποθαλάσσιου ηφαιστείου του Κολούμπου.
